‘Worden we een onderafdeling van de Nederlandse defensie?’

Kolonel op rust Pierre Therie pleit voor politiek leiderschap in het dossier van de vervanging van de Belgische F-16’s.

Vorige week verscheen in Knack het artikel ‘De lobbycampagne van de eeuw‘. Daarin lazen we getuigenissen die grote vragen oproepen.

Journalist Ewald Pironet citeert in het stuk de volgende uitspraak van Leo Tindemans, gewezen eerste minister: ‘ concurrentie was hard en deed een koortsachtige handelsdiplomatie ontstaan die het niet altijd zo nauw nam met de verantwoordelijkheidszin.’ En dan volgde deze bekentenis: ‘Meer dan eens heb ik in de regeringen waarvan ik deel uitmaakte vastgesteld, dat bij aankoop van legermaterieel de vraag wat vanuit militair oogpunt het beste is, niet doorslaggevend is.’

Waar Pironet aan toevoegt: ‘Zou dat veertig jaar later anders zijn?’ En waarmee hij ook het artikel afsluit: ‘Welke beslissing de regering uiteindelijk ook neemt, één ding is nu al duidelijk: ze zal zich in haar keuze niet alleen laten leiden door ‘wat vanuit militair oogpunt het beste is’. Tindemans mag zich omdraaien in zijn graf.’

Wat hier verloren ging is een onontbeerlijke voorafgaande voorwaarde: Dat militairen, in dit geval de Luchtmacht, wel een volgorde van hun voorkeur mogen voorleggen, maar dat deze rekening moet houden met de vooraf vastgelegde politieke en financiële ambities van België. En laat dat nu precies een groot probleem zijn. De voorkeur van de Luchtmacht gaat uit naar de F-35A van Lockheed Martin, waarmee ze het politieke ambitieniveau vér overschrijdt en financieel grote offers zal vragen in de toekomst.

Een uitermate belangrijk gevolg hiervan is dat er in het aanbestedingsdossier eisen werden gesteld waardoor drie kandidaten vroegtijdig afhaakten, en daar hadden ze goede redenen voor. Dit is nog nooit gebeurd in de geschiedenis van de grote militaire aankopen.

Daarenboven negeert Defensie een belangrijke militair-technische beperking, namelijk dat de F-35A nog niet operationeel is. Daarom had volgende bijkomende zin deze keuze moeten nuanceren: ‘mits de F-35A zijn meerwaarde bewijst tijdens de definitieve operationele evaluatie die voorzien is in 2020/2021’. Die éne zin zou een wereld van verschil maken; het verschil tussen beloftes en de werkelijkheid die roept om een uitstel van de beslissing, tot de F-35 (in de snel evoluerende technologische wereld) zijn meerwaarde kan bewijzen.

Het is goed om weten dat Canada – dat deel uitmaakte van het JSF/F-35 programma – zijn bestelling annuleerde en nu bekend maakte dat hun regering een nieuwe competitie zal opstarten en pas in 2021 zullen beslissen over de opvolger. Met levering in de periode 2025 – 2030. Als Canada wacht, waarom kan België dat niet?

Worden we een onderafdeling van de Nederlandse Defensie?

Wie schrijft over de economische return, zou ook kunnen schrijven dat met de aankoop van de fregatten en de keuze voor de F-35A, Nederland grote economische voordelen binnenhaalt dankzij onze keuzes. Zijn fregatten met een bemanning van meer dan 130 man wel de beste keuze voor onze toekomstige defensie? Met dat geld hadden we beter kunnen doen. En Nederland dat bespaart op de fregatten kan meer investeren in toekomstgerichte militaire projecten. En dan betalen wij nog eens 258 miljoen euro om een vliegtuigtanker in Nederlandse kleuren te laten vliegen…?

Om het met een boutade te zeggen: Defensieminister Steven Vandeput is aardig op weg om verkozen te worden tot de beste Defensieminister ooit …van Nederland.

Een nationale Luchtmacht?

Even verder komen twee defensiespecialisten aan het woord; Sven Biscop (UGent) en Alexander Mattelaer (Egmont Instituut) zijn het erover eens: ‘Ja, we moeten nieuwe toestellen kopen. Een land als België moet in elke legercomponent gevechtscapaciteit behouden. … en elk uitstel is verkeerd!’

Dat klinkt nogal stoer, maar opnieuw is dat geen argument vóór de F-35A, want wie pleit voor een nationale Luchtmacht moet de F-35A gewoon weigeren als kandidaat. Specialisten weten immers maar al te goed dat de F-35A nooit kan ingezet worden zonder de actieve medewerking én toestemming van Lockheed Martin en de Amerikaanse Luchtmacht (USAF). Dat ze bij elke vlucht kunnen meekijken over onze schouder, eventueel de vlucht niet toelaten (via de logistieke software ‘ALIS’) of zelfs kunnen saboteren (via de ‘missionsoftware’) die beide eigendom blijven van LM en de USAF. Kan men dan nog spreken van een autonome Belgische Luchtmacht? Beseffen deze defensiespecialisten niet dat ‘onze nationale Luchtmacht’ én de Nederlandse de facto slechts een F-35A squadron zijn van de USAF?

Verlenging levensduur

Over de verlenging van levensduur wordt eens te meer rond de pot gedraaid door de minister en onbenoemde ‘specialisten’. Hoog tijd dat de minister gewoon een antwoord geeft op de parlementaire vraag hieromtrent (lees hier). Maar wat ook zijn antwoord zal zijn, een uitstel van beslissing van enkele jaren is géén probleem.

Geld genoeg

Even professor Herman Matthijs citeren: ‘De wet van 23 mei 2017 heeft de programmering voor de militaire investeringen 2016-2030 vastgelegd en daar staat 9,2 miljard euro ingeschreven. Die 9,2 miljard is uitgedrukt in geld van 2015, dus daar moet je de inflatie nog bij rekenen. Er is dus zeker geld voorzien voor de aankoop van de 34 gevechtsvliegtuigen.’

Het verbaast ons dat een begrotingsspecialist niet weet dat voor de vliegtuigen slechts 3,5 miljard euro werd geprogrammeerd. Onvoldoende want uit het officiële document dat de verkoop van VS-militair materieel toelaat en goedgekeurd werd door het Amerikaanse congres is er sprake van $6.53 miljard, en dus moet minstens één tot twee miljard gezocht worden (of afgenomen van andere noodzakelijke militaire programma’s). Men mag van de Amerikanen veel zeggen, maar ze gaan niet lichtzinnig foute bedragen vermelden op officiële documenten.

De juiste prijs?

Blijft dan nog de vraag hoeveel het nieuwe vliegtuig werkelijk zal kosten. Het is onmogelijk om dat te weten. In elk groot militair dossier, ook bij de aankoop van de F-16, werden bepaalde noodzakelijke (maar minder dringende) aankopen uit het contract gehaald om de prijs artificieel te drukken en die pas later in rekening te brengen. En voor de F-35A komen daar nog de onvermijdelijke ‘upgrades’ bij die vandaag zelfs niet eens gekend zijn, laat staan de prijs die Lockheed Martin – op dat ogenblik de enige mogelijke leverancier – ervoor zal vragen. Dat is trouwens de reden waarom Lockheed Martin weigert om een ‘Not to exceed price‘ maximumprijs op te geven.

Pierre Therie is kolonel op rust en gewezen defensieattaché.