Theatermaker Piet Arfeuille: ‘Onze maatschappij zál afrekenen met nationalisme en protectionisme’

Piet Arfeuille. © Paul Decloedt
Els Van Steenberghe
Els Van Steenberghe Els Van Steenberghe is theaterrecensent.

Theatermaker Piet Arfeuille bewerkte twee Griekse klassiekers tot Europa in de herfst, een stuk over ons (on)vermogen om samen te leven. Geregisseerd door hemzelf en gespeeld door jonge veulens.

Piet Arfeuille: Wees gerust, het wordt geen college over hete politieke hangijzers, en evenmin hermetische kunst waar alleen classici wat van snappen. Maar in theater moet je natuurlijk wél de brandpunten van het dagelijkse leven terugvinden. Europa in de herfst is beïnvloed door het verdwijnende optimisme over Europa, een optimisme dat in de jaren negentig nog zo groot was. Ik had enkele theaterstukken een poging zien doen om die actualiteit te duiden, op documentaire wijze. Dat is prima, maar ik kies liever voor de verbeelding.

En voor repertoiretheater.

Arfeuille: Ja. We voeren Oedipus te Colonus en Antigone na elkaar op, het tweede en het derde deel van Sophocles’ zogenoemde Thebaanse cyclus. Het eerste en bekendste deel daarvan is Koning Oedipus, waarin Oedipus zonder het te weten zijn vader vermoordt en met zijn moeder vrijt, maar dat slaan we dus over.

Theatermakers kunnen geen oplossingen aanreiken maar wél andere perspectieven

Ik maak dit stuk net nu omdat Theater Malpertuis, waarvan ik artistiek leider ben, dit seizoen zijn vijftigste verjaardag viert. Ik wilde een statement maken, en ik vond de tijd rijp om na Recht zal zijn wat ik zeg uit 2013 – een dialoog over politieke retoriek – en Gaz uit 2015de monoloog van Viviane De Muynck over een moeder van een gesneuvelde Syriëstrijder – opnieuw een politiek stuk te maken. Ik wilde dat niet doen met een stel vijftigers. Dus organiseerde ik audities in enkele toneelscholen en ging aan de slag met acht jonge spelers, onder wie Soufiane Chilah, Gorges Ocloo en Joren Seldeslachts, die Oedipus speelt.

Tijdens de eerste repetities liet ik hen het verhaal in hun eigen woorden parafraseren. Die parafrases vormen de basis van mijn tekst. Daarin raak ik veel thema’s aan: de vluchtelingencrisis, de terreur, de ouder-kindrelatie, het verband tussen politieke strategie en identiteit. Maar ik doe dat zonder die thema’s te benoemen. Zelfs het woord ‘Europa’ komt alleen in de titel voor.

Wat heeft die titel dan nog met het stuk te maken?

Arfeuille: Alles! Wanneer Oedipus in Oedipus te Colonus van Thebe naar Athene vlucht, bijvoorbeeld, vraagt hij aan koning Theseus: ‘Bedankt dat u mij wilt ontvangen. Ik heb een vraag. Mag ik hier blijven?’ De link met de huidige vluchtelingencrisis is gauw gelegd. En dat Oedipus’ dochter Antigone tegen alle regels in haar gesneuvelde broer begraaft – een opstand tegen het gezag – is een verwijzing naar de burgerbewegingen van vandaag.

Ik dring die overeenkomsten nergens op. Niet in de tekst, noch in het decor of het spel. Ik ga voor eenvoud. Mijn belangrijkste regieaanwijzing? ‘Kom de vloer op, ga rustig staan, en reageer op de heftige zinnen die tegen je gezegd worden’.

Zinnen zoals?

Arfeuille: ‘Ik heb er niet om gevraagd in deze strontfamilie op te groeien.’ Dat krijgt Oedipus van zijn zoon Polyneikes te horen. Oedipus antwoordt: ‘In het leven kan alles je overkomen, en toch blijkt dat je schuldig bent.’ Sophocles focuste op het noodlot, ik heb het mythologische stof van zijn teksten geblazen en ik focus op het lot. Onze maatschappij zál afrekenen met nationalisme en protectionisme – dat is ons lot. Om de zoveel tijd worstelt de mens met het samenleven, en op die worsteling volgt harmonie. Die beweging voltrekt zich al eeuwen. Theatermakers kunnen geen oplossingen aanreiken maar wél andere perspectieven. Met Europa in de herfst wil ik, naast een goed verhaal, een voorzichtig perspectief bieden op een nieuwe lente in Europa.

Europa in de herfst gaat op 19 januari in première in Theater Malpertuis in Tielt. Tot 10 maart reist de voorstelling door Vlaanderen en Nederland. Meer info: www.malpertuis.be.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content