‘Tabaksindustrie betaalt mee voor ‘peukentegels’: Sluit de overheid een pact met de duivel?’

Suzanne Gabriels van de Stichting tegen Kanker plaatst enkele kanttekeningen bij de plannen om in Vlaanderen 1.000 ‘peukentegels’ te installeren.

Vlaams minister van leefmilieu Joke Schauvliege slaat de handen in elkaar met de tabaksindustrie. Sigarettenpeuken zullen op 1.000 plaatsen in Vlaanderen gedropt kunnen worden in een ondergrondse asbak waarvan de plaatsingskosten gedragen worden door de tabaksfabrikanten.

Ovam, onze Openbare Afval Maatschappij, stelde vast dat sigarettenpeuken verantwoordelijk zijn voor zowat de helft van ons zwerfafval. Niet alle rokers hebben de discipline om hun peuken in een minuscuul, draagbaar en onontvlambaar afvalbakje op te bergen. Net zomin als alle baasjes van honden de goede gewoonte hebben om de hondenpoep met een plastiek zakje op te rapen. Zo’n mentaliteitswijziging, daar gaat jaren over heen. En ondertussen betaalt de belastingbetaler voor de opruimkosten.

Nieuw in de strijd tegen zwerfvuil: de #peukentegel. Je vindt de tegels aan CC De Adelberg en aan de bib in #lommel pic.twitter.com/6r1nNg4raP

— Stad Lommel (@stadlommel) January 16, 2017

Het gaat niet alleen om de peuk op zich. De laatste eindjes van een sigaret, die vaak onbewust op straat of op het strand belanden, bevatten kankerverwekkende stoffen, pesticiden en nicotine. Als alle miljard rokers op deze aardbol ettelijke malen per dag hun peuk in de vrije natuur blijven gooien, zitten we met een gigantisch omgevings- en natuurprobleem. Het is dan ook niet verwonderlijk dat milieu activisten of organisaties en overheden, bevoegd voor omgeving en natuur, hiervoor oplossingen willen zoeken.

De vervuiler betaalt

In het verleden heeft de tabaksindustrie de verantwoordelijkheid voor het sigaretten afvalprobleem steevast doorgeschoven naar de rokers. Er zijn argumenten om de tabaksindustrie zelf te laten betalen voor het afvalprobleem. In andere sectoren (bv witgoed zoals wasmachines) zijn het ook de producenten die instaan voor het inzamelen van de afgedankte goederen. Waarom dan de tabaksindustrie niet mee verantwoordelijk stellen?

Mens- en milieuvriendelijk imago

De tabaksindustrie werkt hard om zich een respectabeler imago aan te meten. De tijd van twijfel over de schadelijke gevolgen van roken is voorbij. In Nederland worden de 4 grote tabaksbedrijven voor de eerste keer in de geschiedenis aangeklaagd voor poging tot moord/ doodslag en/of poging tot zware mishandeling met voorbedachten rade en/of poging tot opzettelijke benadeling van de gezondheid met voorbedachten rade.

Om haar bedenkelijke reputatie aan te zuiveren nemen tabaksgiganten tal van initiatieven. Enkele voorbeelden

• Eind 2016 was er de opmerkelijke uitspraak van de CEO van Philip Morris: zijn bedrijf zou met overheden samenwerken naar een “phase-out” van de klassieke sigaret. De wereldwijde aandacht voor zijn nieuw “heat-not-burn” product, die met dit statement gepaard ging, was natuurlijk mooi meegenomen. En ondertussen maar voortdoen met sigaretten te promoten bij jongeren, zeker in de derde wereld, een groeiende afzetmarkt.
• In december 2016 werd er vanuit deze industrietak een zogezegd “human rights implementation plan” gelanceerd. En dit terwijl de VN en de WGO (Wereld Gezondheids Organisatie) expliciet stellen dat tabak een belemmering is voor ontwikkeling. Het comité van de VN, bevoegd voor de rechten van het kind, roept uitdrukkelijk op om de WGO kaderconventie over tabak uit te voeren om kinderen zo hun recht op gezondheid te garanderen.

Hoe moet het nu verder?

Opeens, dicht bij ons, lezen we plots over een nieuw charme-offensief: de peuktegels. Stichting tegen Kanker doet graag een paar voorstellen aan minister Schauvliege:

• Respecteer artikel 5.3. van de kaderconventie over tabak van de WGO. Dit artikel stelt dat overheden zeer terughoudend moeten zijn met contacten met de tabaksindustrie om te voorkomen dat deze industrie invloed uitoefent op het tabaksbeleid.
• Overleg met het Vlaams consortium Tabak. Deze groep van 4 NGO’s (VIGEZ, VRGT, Kom op tegen Kanker en Stichting tegen Kanker) heeft ingetekend op de oproep van minister Vandeurzen om het Vlaamse tabakspreventie en rookstopbeleid vorm te geven tussen 2016 en 2020. Veel kans dat deze groep van tabakspreventie-experten aan elementen denkt die vanuit andere expertises, zoals afvalopruiming, over het hoofd worden gezien. Een eerste snelle kritische bedenking vanuit Tabakstop is de vraag of we met zo’n ondergrondse asbakken geen nieuwe rookprikkels inbouwen in het straatbeeld. Vervelend voor (ex) rokers die worstelen om van de sigaret af te blijven. Eén van de basisadviezen bij rookstop is om alle signalen en prikkels die naar de sigaret verwijzen, weg te halen: dus ook asbakken.
• Als die peuktegels er dan toch massaal zouden komen, zorg er dan ten minste voor dat er overal in koeienletters het nummer en de website van Tabakstop op staat. Dit zou gratis publiciteit zijn; of liever nog: publiciteit op kosten van de tabaksindustrie, voor onze hulplijn om rokers te helpen bij het stoppen met roken. Als de tabaksindustrie het echt meent met haar menslievendheid, wat kan ze daar dan op tegen hebben?

Waakzaamheid

In veel volksverhalen is er sprake van een pact met de duivel. De moraal van deze verhalen is steeds dat het opgeven van je eigen ziel voor gunsten van de duivel een hoge prijs heeft, nl. eeuwige verdoemenis. Dit wensen we onze minister van CD&V-signatuur niet toe. Waakzaamheid vereist dus.

Suzanne Gabriels is manager tabakspreventie bij Stichting tegen Kanker. Twitter: @SuzanneGabriels