Op jacht naar drugsafval in Baarle: ‘De hele tent stond vol met vaten’

In We regelen het zelf wel beschrijft journalist Bram Endedijk ‘de drugsschuur van Europa’. In Brabant, het zuiden van Nederland wordt er jaarlijks voor 1 miljard euro aan wiet geproduceerd, ook voor verkoop in België. Knack biedt u een selectie uit het boek aan.

Coördinator synthetische drugs Freek Pecht zucht eens diep als hij zijn computer opstart: 200 mailtjes, allemaal onbeantwoord. Alsof Freek, een jonge en ambitieuze politieman van het district Zeeland-West-Brabant, even op vakantie is geweest. Maar hoewel hij inderdaad twee weken geen mailtjes heeft kunnen bekijken, is de periode die achter hem ligt allesbehalve ontspannend te noemen.

In het begin van 2017 wordt het ene drugslab na het andere opgerold in de regio van Freek, elke week is het raak. En als coördinator synthetische drugs betekent dat mouwen opstropen en doorwerken.

Als ‘chef drugslab’ heb je het in het zuiden eigenlijk nooit rustig. De monstermaand begint op een avond in januari, wanneer Freeks telefoon gaat. Een buitengewoon opsporingsambtenaar, ofwel BOA, uit Baarle-Nassau aan de lijn.

Sinds in het Brabantse grensdorpje een jaar eerder de waterzuivering verstopt raakte door dumping van drugsafval, weten de ambtenaren daar wie ze moeten bellen als ze iets verdachts zien of horen: Freek Pecht.

Aan de stem van de ambtenaar is meteen te horen dat er iets aan de hand is, merkt Freek, die al thuis is. ‘Het is mis bij de waterzuivering,’ roept de ambtenaar door de telefoon. De man heeft geen seconde geaarzeld en is er meteen naartoe gereden. Onderweg belt hij Freek op.

De knoppen van de waterzuivering moeten dicht, anders komt er vervuild water naar buiten. Ter plekke controleert de BOA de pH-waarde van het water. Het is mis, de boel is ernstig verzuurd.

Meteen denkt Freek aan een maand eerder, toen er in Baarle-Nassau massaal geklaagd werd over een ‘kattenpislucht’. De klachtenlijn van de gemeente maakte die dagen overuren, en niet veel later wordt een lozing van drugsafval ontdekt, in de gierkelder van een boerderij. Via Meld Misdaad Anoniem wordt een mogelijke oorsprong gemeld: in een boerderij aan het Gorpeind in Baarle-Nassau zou een drugslab actief zijn. Wanneer agenten op het genoemde adres binnenstappen, vinden ze niks.

En nu is er dus weer een vervuiling in de waterzuivering. Merkwaardige taferelen in het kleine plaatsje aan de Belgische grens, dat door de lokale VVV (toeristische organisatie in Nederland, nvdr.) wordt aangeprezen als ‘het merkwaardigste dorp ter wereld’. De reden: in het plaatsje zijn stukken Nederland en België met elkaar verweven. Daardoor is het Belgische Baarle-Hertog, omringd met Nederlands grondgebied, een eenzaam stukje België, ingekapseld door het Brabantse land.

Een dag nadat de waterzuivering in Baarle-Nassau is stilgelegd, gaat de ambtenaar van Baarle-Nassau op onderzoek uit. Dat gaat op klassieke wijze, hij gaat ‘stroomopwaarts’ alle putten van het dorp af, om te kijken of het water daar vervuild is. Boerenlogicia: bij de laatste put die vervuild is, moet het drugsafval gedumpt zijn.

Het blijkt een put te zijn waar slechts twee boerderijen op zijn aangesloten: allebei aan het Gorpeind, een lange straat met boerderijen in het buitengebied. Freek Pecht is inmiddels ook ter plekke en er wordt besloten om de twee boerderijen te controleren. Maar ook daar wordt niks gevonden.

Het is inmiddels elf uur ’s avonds, het vriest, en Freek staat te balen. Er zit niks anders op dan wachten tot de volgende dag. ‘Het gevoel zei: er moet ergens rond het Gorpeind een lab zitten, dat kon bijna niet anders,’ zegt Freek. ‘Maar een gevoel is niet genoeg, in ons vak gaat het om de feiten.’

Er zijn alleen te weinig strafrechtelijke aanknopingspunten om alle boerderijen in de omgeving te controleren. Dus wordt er een andere kaart getrokken: de gemeente gaat een controle uitvoeren. Als ambtenaren het erf oplopen van een boerderij tegen de Belgische grens aan, komt een chemische lucht hun tegemoet. Freek Pecht wordt gebeld. ‘Dit is hem,’ zegt de ambtenaar. Freek reageert: ‘Ik kom er meteen aan. In de tussentijd: niemand meer het terrein op of af.’

Wanneer Freek het terrein van de boerderij oprijdt, loopt hij naar een bijgebouwtje, dat de boer zou hebben verhuurd aan iemand anders. ‘Ik kwam aanrijden en schrok me wild. Dit was een werkend drugslab, dat zien we wel vaker, maar wát een hoeveelheid drugsafval stond hier opgeslagen. De hele tent stond vol met vaten. Ik had nog nooit zoiets gezien.’

Een bijgebouwtje van een boerderij in het buitengebied van Baarle-Nassau blijkt de bergplaats te zijn van een fabriek in speed. Overal staan witte en blauwe jerrycans, met chemische stoffen, en zo’n vijftig enorme blauwe vaten, elk met een inhoud van 200 liter.

In de gigantische vaten vinden agenten een bruine, stinkende drab: drugsafval. In totaal gaat het om ruim 10.000 liter, waaruit de conclusie kan worden getrokken dat hier minstens 4000 kilo onversneden amfetamine is geproduceerd. Omdat amfetamine in Nederland wordt versneden in de verhouding 1 tot 10, gaat het om 40.000 kilo speed voor de markt. Dat zijn ongeveer 400 miljoen lijntjes.

Het lab blijkt twee functies te hebben gehad: er wordt speed gemaakt, plus de zogenaamde ‘precursor’ BMK, de stof waarvan speed wordt gemaakt. Dat de waterzuivering oververhit is geraakt blijkt een logisch gevolg van de vondst. Agenten treffen een pijp aan die vanaf het drugslab de grond in gaat, en rechtstreeks is aangesloten op het riool.

Het dumpen van het chemische afval komt uiteindelijk op de schouders van de belastingbetaler terecht. Een woordvoerder van de Waterschap Brabantse Delta vertelt dat zo’n vergiftiging van de waterzuivering als in Baarle-Nassau ongeveer 80.000 euro schade oplevert aan schoonmaakkosten.

De politie houdt de eigenaar van de boerderij aan, ook al verklaart hij dat hij de schuur had verhuurd. Het is iets wat de politie vaak tegenkomt: de mannen die ze aantreffen bij een lab verklaren dat ze slechts in opdracht werken van anderen. ‘Ze zijn vaak benaderd, bijvoorbeeld in de kroeg, door een man die ze ook laat zien wat ze moeten doen,’ vertelt Freek Pecht. ‘Zelden zijn de “gifmengers”, de man- nen die in het lab staan, zelf chemisch geschoold. Ze pakken ook zelden de grote winsten van zo’n lab.’

De politie heeft wel een idee wie er in Brabant verantwoordelijk is voor de grote drugslabs. Er zijn enkele criminele groepen actief in het zuiden, hun tentakels reiken ver. Het zijn met name leden van families die leven in volkswijken, zoals Broekhoven in Tilburg, en die vaak een groot netwerk in het criminele milieu hebben. Ze beschikken over pandjes en auto’s, en zetten daar anderen aan het werk.

Het is lastig om bewijs tegen de families te verzamelen. Een lab kan ontploffen, of in brand vliegen, dus als de politie er eentje ontdekt, is het onmogelijk de boel een maand te observeren om te kijken wie er allemaal een bezoekje komt brengen. Dat is simpelweg een te groot risico voor de samenleving.

Maar toch, het vinden van het lab geeft Freek Pecht energie, al is het alleen maar omdat hij de vervuiling in Baarle-Nassau een halt heeft kunnen toeroepen. Maar veel tijd heeft de jonge rechercheur niet om van het succes te genieten. In het weekend typt hij zijn vingers blauw om alles wat er is gebeurd te rapporteren, want ook dat is politiewerk. En wanneer de nieuwe week begint, is het meteen weer raak.

Voor alle vragen over drank, drugs, pillen, gamen en gokken kan u terecht bij de druglijn.