Niet u of ik profiteert van een algemene lastenverlaging, wel de allerrijksten

Overheidsefficiëntie heeft indirecte gevolgen waar we niet bij stil staan, schrijft Bieke Verlinden (SP.A). ‘Niet of alle overheidsuitgaven zo efficiënt zijn, is de vraag. Wel wie het meest profiteert van een algemene lastenverlaging. Niet u en ik, wel de allerkapitaalkrachtigsten.’

Zelfs topeconoom Koen Schoors (UGent) kan het niet duidelijker verwoord krijgen: overheidsefficiëntie heeft indirecte gevolgen waar we niet bij stil staan. Al enige tijd wordt, zonder de effecten van besparen in vraag te stellen, overheidsefficiëntie gezien als de sleutel tot nettowinst voor de gewone burger. Ein-de-lijk zullen de lasten en belastingen naar omlaag gaan, want ein-de-lijk zal de overheid ophouden met verkwisten. Er wordt echter stilletjes verzwegen dat efficiëntie ons ook geld kan kosten. En wie zullen de eerste slachtoffers zijn van die winst ? Inderdaad: wij allemaal. Dat we erop achteruit zullen gaan door onze overheidsuitgaven te bevriezen en in onze sociale zekerheid te hakken, wordt er niet bij verteld. De échte rekening, het geld dat achter onze rug wordt bijgepast, zal aan iedereen persoonlijk worden gepresenteerd. Daar ligt blijkbaar niemand van wakker.

Soms helpt het ‘huis-tuin-en-keukenverstand’ om zicht te krijgen op deze mechanismen Het kan – echt waar – heel eenvoudig zijn.

Ik woon in de stad. Om de hoek is er een heel handige Carrefour-express. Voor mij persoonlijk is het erg efficiënt als ik mijn potje choco daar snel kan gaan halen in volle (kinder)ochtendspits. Toch betaal ik mijn choco daar bijna drie keer zo duur. Maar efficiënt is het wel.

Even een niveautje hoger. De banken. Die moesten toch ook allemaal sneller, effectiever en efficiënter worden georganiseerd? Gevolg: duizenden bankkantoren werden ingeruild voor dure software. Personeelsleden werden bedankt voor bewezen diensten. We kunnen nu wel allemaal 24 u op 24 genieten van allerlei diensten en verwachten een even grote beschikbaarheid van de bediende aan de balie. Maar wat blijkt het neveneffect te zijn? Het is nog nooit zo duur geweest om een bankrekening te openen. De administratieve kosten swingen de pan uit en slechts enkelen gaan lopen met de winst. Weer eens een schoolvoorbeeld van hoe onze welvaartsgroei is georiënteerd. De winst stroomt rechtstreeks naar de allerrijksten die al dit geld ‘verdienen’ voor hun on-ge-loof-lijke service aan hun (financieel gedupeerde) gebruikers. En we blijven dit tolereren.

We moeten beseffen dat als 90 % van ons zijn brutoloon zou ontvangen, dezelfde 90% niet in staat zou zijn om de kosten die de samenleving op zich neemt, zelf op te hoesten. Zijn die uitgaven allemaal even efficiënt? Waarschijnlijk niet. Alles kan beter. Maar dàt is de vraag niet. De vraag blijft wie het meest profiteert van een algemene lastenverlaging. Niet u en niet ik. Wel de kapitaalkrachtigsten. Zij willen het brutoloon naar omlaag, niet uw nettoloon omhoog. Wat zij bruto uitsparen mag er misschien wel netto bij, maar dat betekent dat de overheid een aantal uitgaven zal moeten bevriezen of afbouwen. Willen we straks betalen voor een wandeling in het bos? Kiezen we voor elite-onderwijs? Gaan we de muziekscholen privatiseren? Denken we dat het beter is dat de sportinfrastructuur doorgerekend wordt in het lidgeld van de kinderen? Is de speeltuin er enkel voor wie voldoende bijdraagt?

Kind en Gezin stelde onlangs in een omvangrijk rapport dat een kind opvoeden gelijk staat aan een luxewagen. Dat klopt. Ik heb er twee, en zelfs met mijn behoorlijke loon is het vaak ploeteren om financieel het overzicht te behouden. Leven kost geld. Maar in een samenleving waar de staat zich terugtrekt – vanuit de idee dat de burger zijn eigen boontjes moet doppen – wil ik niet leven. Een samenleving waar het principe ‘eigen schuld, dikke bult’ heerst, is niet sociaal en zorgt niet voor meer vrijheid. Wel integendeel.

Daarom moeten we met z’n allen pleiten voor een ‘groot onderhoud’ van ons fiscaal systeem, niet voor een algemene lastenverlaging. Want velen betalen nu al veel te veel belastingen, maar anderen nog te weinig.