Migratie, toen en nu: Is migratie nu van alle tijden?

In de reeks Migratie, toen en nu komen jongeren tussen 15 en 30 met een migratieachtergrond aan het woord.

Wanneer het woord migratie valt, is het meestal in een negatieve context. Vandaar dat de connotatie die aan het woord gehecht wordt naar de minder positieve kant leunt. Men associeert migratie met niet-ingeburgerde individuen die een gevaar betekenen voor de eigen identiteit. Hierdoor reageren mensen gemakkelijk xenofoob bij het horen van de term migrant. Het was dan ook geen verassing, toen de studiedienst van de Vlaamse regering in de voorbije maand oktober vaststelde dat de helft van de Vlamingen geen personen van vreemde afkomst willen in hun eigen buurt.

We zijn op de hoogte van de immigratie van Marokkaanse en Turkse arbeiders circa 50 jaar geleden, een verjaardag die ook de inspiratie was voor deze opiniereeks met mooie gezinsverhalen. Waarvan men minder op de hoogte is, is dat België ook haar emigratiegolf kende. Tijdens het einde van de negentiende eeuw waagden tienduizenden Vlamingen en Walen de overtocht naar Noord-Amerika op zoek naar een economisch stabieler leven. De eerste Vlaamse Amerikanen hechtten veel belang aan het behoud van een eigen identiteit. In Detroit (USA) verscheen “De Gazette van Detroit”, een Vlaamse krant. Naar mijn mening een knappe manier om deze dubbele identiteit te omhelzen en een nostalgische herinnering aan het oude continent.

Vlaamse en Waalse gezinnen emigreerden niet enkel naar het nieuwe continent. Op het einde van de jaren ’50 leefden er ongeveer 100.000 Belgen in Congo. Deze nieuwe inwoners woonden in luxueuze buurten waar ze nauwelijks contact hadden met de plaatselijke bevolking. Het koloniale tijdperk is een dramatisch hoofdstuk in de geschiedenis van de mensheid en verdient een opiniereeks op zich. Deze gemeenschappelijke geschiedenis ligt wel aan de basis van de Congolese migratie.

Het begin van de Congolese immigratie in België dateert van de jaren zestig. De eersten die arriveerden waren studenten, zakenlui en diplomaten. Tussen de jaren ’60 en ’80 waren er 2 grote migratiegolven van Congolezen naar België. Wat deze gemeenschap kenmerkte, was het tijdelijk verblijf van de meeste migranten. Velen keerden na hun studies terug naar Congo. Pas vanaf de jaren ’80 besloten de Congolezen gezinnen zich blijvend hier te vestigen. Het is trouwens tijdens deze derde migratiefase dat mijn familie Kinshasa inruilde voor Antwerpen. Mijn vader kwam hier terecht als diplomaat, mijn moeder volgde haar echtgenoot en verliet met tegenzin en droefheid familie en vrienden. De politieke dictatuur en economische crisis die begin jaren ’90 uitbrak in Congo zorgden ervoor dat vele afgestudeerden en doctorraatstudenten niet meteen een toekomst zagen voor hun families in hun moederland. Zo beslisten ze om hier te blijven zodat hun kinderen, die hier geboren waren, een betere toekomst en betere kansen tot onderwijs zouden krijgen.

Hoewel ik de generatie van mijn ouders nooit over discriminatie hoorde klagen, waren de realiteiten die ze beleefden niet van de mildste. Het migratiebeleid in de jaren zestig was al geen groot succes, maar in de jaren tachtig ging men nog dieper de mist in De Congolese gemeenschap, één van de meest hooggeschoolde groepen van het land, viel paradoxaal onder de categorie van de lage inkomensgezinnen. Wiskundigen, sociologen, economisten… allemaal profielen die aan onze maatschappij konden bijdragen, werden niet geaccepteerd op de arbeidsmarkt. Deze hooggeschoolde migranten waren zeer goed op de hoogte van de problemen onder de migranten. Bovendien hadden ze een goed inzicht in de noden en behoeften van hun familie, vrienden en kennissen die waren achtergebleven in hun moederland. Deze migranten hadden met hun kennis en knowhow kunnen meewerken aan een doelmatig migratiebeleid door een brug te vormen tussen de verschillende gemeenschappen. Jammer genoeg was er geen plaats voor hun visie in deze maatschappij. Een deugdzame samenleving herkent echter talenten en gebruikt deze ook in het voordeel van de samenleving. Een samenleving die hier niet in slaagt blijft stoten tegen onoplosbare problemen.

De geschiedenis toont ons dat migratie van alle tijden is en universeel, maar ook dat het een moeilijk proces is dat gepaard gaat met de nodige problemen. We moeten leren uit fouten van het verleden om aan de wereld van morgen te bouwen. Nog nooit is het migratiebeleid zo repressief geweest als vandaag en tegelijkertijd zijn de cijfers van migratie-instroom hoger dan ooit tevoren. Men de-humaniseert migranten en beschouwt hen als ondergeschikten, dat verklaart dat we ons nauwelijks geraakt voelen wanneer er rampen gebeuren zoals die in Lampedusa. We kunnen het verleden niet wissen, maar het is onze verantwoordelijkheid om te werken aan een verdraagzamer toekomst. Ik zeg niet dat we alle miserie van de wereld naar ons moeten trekken en de grenzen wijd open moeten stellen, maar een meer inclusief beleid zou maatschappelijk en economisch doeltreffender zijn.

De wereld heeft in de maand december een groot icoon verloren. Maar men denkt verkeerd als men zegt dat de wereld een nieuwe Nelson Mandela nodig heeft. Dit impliceert immers dat zijn boodschap van vrede, verzoening, liefde en verdraagzaamheid niet verder in ons leeft en dat slechts één persoon drager zou zijn van zo’n visie. De wereld heeft geen nieuwe Mandela nodig, maar zou uit 6 miljard mensen moeten bestaan die geloven in de kracht van verzoening.

We lazen de voorbije weken veel interventies van burgers en politici die zich geïnspireerd voelen door Mandela. In hun daden en uitspraken blijken sommigen meer geïnspireerd te zijn door Frederik Willem de Klerk. In de voetsporen van mijn inspiratiefiguur Madiba, reik ik hen ook de hand om samen verder te werken aan onze superdiverse maatschappij.

Ted Bwatu is 26 jaar.