Redactie Knack

Een tentoonstelling over huiselijkheid in het Raveelmuseum (***1/2)

Het op zich saaie begrip “huiselijkheid” levert een boeiende expo op !(***1/2)

Dat een museum in deze globaliserende tijden het zou aandurven een expo te organiseren met de titel “huiselijkheid” was bijna ondenkbaar. En toch, het Raveelmuseum in Machelen-aan-de-Leie komt op de proppen met deze stoffige titel en verbaast velen met een expo waarin nooit eerder (zo) breed werd nagedacht over wat “een interieur” vandaag nog “beeldend” kan betekenen, gezien en ook bezien vanuit de achteruitkijkspiegel van de weldadige kunstgeschiedenis.

Een schilderij van Roger Raveel

Het doek “Huiselijkheid” uit 1948 is één van de meest vreemde schilderijen die Roger Raveel heeft geschilderd in zijn bijna overvolle carrière. Een vrouw zit aan de tafel waarop een koffiekan, een glas en een boek is afgebeeld. De vrouw zit binnen dit “stilleven” met gevouwen handen aan de tafel waar de huiselijke vrede wordt verstoord door de aanwezigheid van een pistool naast een (breekbaar) glas.

Het is een schilderij waarin rust en onrust samengaan; het is een fantastisch doek waarin de sfeer zoals in bepaalde schilderijen van Jean Brusselmans kantelt in onderhuidse waanzin. Het is een schilderij waarin de suggestie van één particulier beeldmotief de bezoeker met huid en haar aanzet te interpreteren en te associëren.

Het is een schilderij waarbij Roger Raveel met een stille compositie letterlijk de wereld intrekt.

Kunsthistorisch

Dit straffe doek is het uitgangspunt geworden voor de curatoren Piet Coessens en Steven Jacobs om thematisch, ideologisch en kunsthistorisch eens ferm na te denken over de beleving van het begrip “huiselijkheid”.

Het concept vertrekt vanuit het schitterende werk van de 19e eeuwse schilder Henri de Braekeleer, een excellent schilder van interieurstukken die alluderen op de “moderne 19e eeuwse fascinatie voor het burgerlijke met prullaria volgestouwde interieur”. Het interieur wordt hier voorgesteld als een cocon of zelfs als een baarmoeder die de intimiteit verschaft tegenover de gevolgen van de oprukkende verstedelijking en sociale en maatschappelijke golven van emancipatie.

Niet zelden wordt het interieur beschouwd als een plaats van gekazerneerde vrijheidsbeleving…

Heel mooi op deze expo is de introductie van heel wat werk van Dirk Braeckman, de beste fotograaf/kunstenaar uit onze regionen die in zijn schimmige foto’s perfect de illusie en allusie wekt op het “unheimliche”. Nogal wat van zijn foto’s spelen zich af intieme plaatsen zoals hotelkamers waar de focus niet komt te liggen op het trendy design maar op het “verwoonde” en het afgeleefde waarin vooral het licht de sfeer op een obscure manier definieert. De foto’s van Dirk Braeckman die ontstaan vanuit het experiment met ontwikkelingsprocédés en met het afdrukken op zeldzame papiersoorten verlenen de expo die accenten waarin tegelijk rust, schilderkunst, geheimzinnigheid en het “duistere” de toeschouwer als het ware (soms) meevoert middenin het plot van een b-film.

Internationaal

Er is hier te veel moois te ontdekken om te beschrijven; het siert de curatoren ook dat ze heel wat video en zelfs film presenteren zodat de expo niet verzandt in een gezapige illustratie van het aanlokkelijke thema.

Natuurlijk kon het inmiddels alomtegenwoordige werk van James Ensor niet ontbreken alsook dat van de andere klassiekers Leon Spilliaert en Leon Tytgat. Het zijn kunstenaars die toen vanuit hun veilige dorpse biotopen de wereld een spiegel voorhielden; ze overleven met hun oeuvre omdat ze vanuit het intieme onuitgesproken denkbeelden over existentie en macht in de verf zetten die van alle tijden blijven…

Van daaruit ontspint zich een kluwen van werken waarin niet het medium maar de boodschap en de artistieke kwaliteit centraal staan. Bekijk de schitterende foto’s van August Sander die getuigenis afleggen van het dagelijkse Duitse leven tijdens de Weimar-republiek en geniet wat verder van het allerbeste en meest serene portret dat Sander ’s erfgenaam Thomas Struth (ooit) maakte van een hoogbejaard koppel. Het is heerlijk de abstracte interieurs uit het midden van de jaren tachtig van Raoul De Keyser te zien naast vroeg werk van Roger Raveel en in de nabije omgeving van de sociaal harde foto’s van de Fin Esko Männikko – straffe foto’s die in het Raveelmuseum toe zijn aan een herontdekking.

Video, film & moderniteit

Meer dan verrassend is de kamervullende video-installatie van de Belgische cineaste Chantal Akerman gebaseerd op haar film “Jeanne Dieleman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles” uit 1975.

Guy Châtel monteerde een maquette van een modernistisch interieur tegen een venster waarnaast filmfragmenten worden vertoond van Hitchcock’s film “Rope” (1948) die zich afspeelt in de beslotenheid van een appartement in New York.

En over moderniteit gesproken: naast een schitterend en fris interieur van “de klare lijn” van de Italiaanse kunstenaar Valerio Adami wordt het monumentale doek “Vader in een modern interieur” (1972) gepresenteerd van Roger Raveel. Het is en blijft een icoon van een schilderij waarin de kanteling van volks naar modern op een sprakeloze manier aan bod komt in een periode waar het hedendaagse toen nog nauwelijks aan bod kwam en de betere Vlaamse klasse zich nog zalig wentelde in fermettes met wit gepleisterde plafonds alternerend met zware, knoestige houten balken.

Ga voor deze expo het huis uit en onderga vanuit het standpunt van de kunstenaars de huiselijkheid in een mooi en kunsthistorisch doordacht concept in het Raveelmuseum, gelegen langs de bochtige, vredige en huiselijke Leie.

Nog tot 23 januari in het Raveelmuseum in Machelen-aan-de-Leie

http://www.rogerraveelmuseum.be/



Luk Lambrecht

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content