‘Hokjesdenken in het onderwijs is geen optie’

Kleuters kunnen beter het derde kleuterklasje overdoen dan het eerste leerjaar, zo blijkt uit onderzoek. Koen Ringoot, directeur privéschool Leerwijzer, vindt dat we het klassen- en leerjarendenken eindelijk eens achter ons moeten laten.

Kleuters kunnen beter het derde kleuterklasje overdoen dan het eerste leerjaar. Dat blijkt alvast uit recent onderzoek van doctoraatstudent Machteld Vandecandelaere. Helaas bewijst het echter nog steeds dat Vlaanderen aan een immense vorm van hokjesdenken lijdt als het over onderwijs gaat. Derde kleuterklasje, eerste studiejaar, of eerste middelbaar, dat is niet waar het om draait. Het doel moet zijn om elk kind een zo groot mogelijke evolutie te laten doormaken en dat kan alleen door het klassen- en leerjarendenken eindelijk eens achter ons laten.

Nog te veel watervalsysteem

Uit het onderzoek van Vandecandelaere blijkt vooral hoe belangrijk het is om kinderen al zo vroeg mogelijk te oriënteren. Het kan de slaagkansen van een kind alleen maar verhogen. Om onze schoolgaande kinderen van meet af aan op het juiste “pad” te krijgen, beschikt ons land over een heel leger aan leerkrachten, leerlingenbegeleiders en onderwijscoördinatoren. Ze begeleiden onze kids van hun derde tot hun achttiende. Maar wat zien we in de praktijk? Na een 15-jarige schoolcarrière – 3 jaar kleuterklas, 6 jaar lager onderwijs en 6 jaar secundair onderwijs – kan het reguliere onderwijs in Vlaanderen nog niet honderd procent correct oordelen over iemands rijpheid voor en slaagkansen in het hoger onderwijs. Zelfs niet als de middelen en info voor handen zijn. Helaas is ook dat de werkelijkheid die onderzoekster Vandecandelaere nu met haar onderzoek impliciet heeft blootgelegd.

We zien vandaag dat nog steeds te veel kinderen in het zogenaamde watervalsysteem terechtkomen. Een leerling met school- en/of studieproblemen – die bijvoorbeeld veroorzaakt worden door de verkeerde studieoriëntatie, maar ook door demotivatie, onvoldoende inzet, rijpheid of discipline – wordt in Vlaanderen meestal naar een lager opleidingsniveau verwezen. Vaak is daarmee de kous af. Uiteraard komt er dikwijls nog begeleiding aan te pas – en daarbij alle respect voor de leerkrachten in Vlaanderen – maar aan het hokjesdenken an sich wordt niets gedaan: wie niet goed genoeg is, moet een hokje/niveau lager.

Andere Europese landen gaan op een fundamenteel andere manier te werk. Leerlingen maken al veel vroeger een keuze van vakken die hen écht interesseren en worden alleen daarvoor getest. Dat komt hun motivatie alleen maar ten goede. Laatstejaars secundair onderwijs leggen in andere landen een officieel eindexamen af dat een objectief idee geeft van de verworven kennis. Een eerste natuurlijke selectie voor het hoger onderwijs gebeurt dus op basis van de vakken die je in het secundair onderwijs volgde.

Privéonderwijs als laboratorium

Als we jaarlijkse, verplichte en objectieve eindtesten zouden invoeren, kunnen we ons voor de evaluatie gerust blijven baseren op leerjaren. Maar de indeling van klassen mag niet afhankelijk zijn van die leerjaren. Het is contraproductief om een kind van 16 in het vierde middelbaar les te laten volgen, als het een intelligentieniveau van een 17-jarige heeft. Dat kind moet de leerstof kunnen verwerken van het vijfde middelbaar. Alleen zo zal die jongere zich optimaal kunnen ontwikkelen.

Op dat vlak faalt ons reguliere onderwijs. Qua aandeel is het privéonderwijs in Vlaanderen peanuts in vergelijking met de mastodonten van het katholieke en gemeenschapsonderwijs, maar onze kleinschaligheid geeft ons net de mogelijkheid om het anders te doen. Sinds ons ontstaan in 1984 hebben we van meet af aan besloten om onze leerlingen niet in te delen volgens leeftijd, maar wél volgens intelligentie en kennis. Ze leggen hun eindexamens af via de examencommissie, waar ze objectief beoordeeld worden en een diploma van de Vlaamse Gemeenschap krijgen. Die alternatieve aanpak werkt, want het slaagpercentage ligt op 89 procent.

Als privéonderwijs zijn we een laboratorium voor het reguliere onderwijs: de praktijk in onze eigen school is namelijk het bewijs dat het ook “anders” kan. Maar er zijn ook tal van buitenlandse voorbeelden die aantonen dat het denken in termen van leer- of studiejaren achterhaald is. Het onderzoek van de KUL heeft in dat opzicht z’n verdienste, maar men had nog een stap verder mogen gaan: stop het hokjesdenken in het onderwijs.

Zoals Vandecandelaere zelf al aanhaalde, kost “falen” de maatschappij veel geld, zelfs op het niveau van het kleuter- en basisonderwijs. Het geld dat met een andere, betere oriëntatie wordt uitgespaard, kan worden geïnvesteerd in beter onderwijs. Het enige dat nodig is, is de moed om van de platgetreden wegen af te wijken. Daar heeft iedereen baat bij. In de eerste plaats de kinderen zelf, maar ook hun ouders en de maatschappij.

Koen Ringoot, directeur privéschool Leerwijzer