‘Hoe een revolutionaire tijdmachine Facebook en Google in de 14de eeuw introduceert’

‘De relevantie van geschiedkundig onderzoek werd zelden duidelijker benadrukt dan met de Venice Time Machine’, schrijft Ilja Van Braeckel. ‘De verhalen die we vandaag in geschiedenisboeken lezen, draaien immers doorgaans rond een select groepje van bekende personen en missen nuance. Hierdoor is inzicht in verhalen van tienduizenden gewone burgers, handelaars en vakmannen bijzonder uniek en bijgevolg even verrijkend.’

Het ambitieuze “Venice Time Machine” -project bestaat uit een reeks hoogtechnologische scanners die 80 kilometer aan geschriften van tienduizenden burgers en handelaars over een tijdspanne van 1000 jaar geschiedenis digitaliseren. Dankzij artificiële intelligentie worden handschriften ontcijferd en toegankelijk gemaakt voor onderzoekers. De onschatbare bron aan informatie weerspiegelt de middenstand en laat onderzoekers toe een blik te werpen in het verleden. Zo kunnen epidemiologen bijvoorbeeld inzicht krijgen in de verspreiding van De Pest en economen modellen testen op een schat aan unieke informatie. De relevantie van geschiedkundig onderzoek werd zelden duidelijker benadrukt.

Facebookupdates over de nieuwe wagen van de buurman of de verkoudheid van de hond, men lag er in de 14de eeuw niet van wakker. Toch werden er op sommige plaatsen buitengewoon veel gegevens gearchiveerd, bijvoorbeeld in Venetië. De zeeblauwe werelderfgoedstad herbergde Franciscanen: gelovigen die sinds de 14e eeuw nauwgezet geschriften archiveerden, goed voor een Staatarchief van 80 kilometer lang dat 1000 jaar geschiedenis beschrijft en bestaat uit driehonderd kamers waar papier en boeken van de vloer tot aan het plafond gestapeld liggen. Bovendien omvat het geschriften van de middenstand en dat maakt het wetenschappelijk potentieel enorm. De verhalen die we vandaag in geschiedenisboeken lezen, draaien immers doorgaans rond een select groepje van bekende personen en missen nuance. Hierdoor is inzicht in verhalen van tienduizenden gewone burgers, handelaars en vakmannen bijzonder uniek en bijgevolg even verrijkend.

‘Hoe een revolutionaire tijdmachine Facebook en Google in de 14de eeuw introduceert’

Al is die informatiebron zonder twijfel waardevol, de hoge stapels papier bleven tot voor kort grotendeels ontoegankelijk en onaangeroerd, blootgesteld aan ijzige koude in de winter en drukkende hitte in de zomer. Om die redenen startte computerwetenschapper Frédéric Kaplan met het ‘Venice Time Machine’ project, dat 1000 jaar gegevens digitaliseert: van kaarten, manuscripten en rapporten tot zelfs partituren. De tijdmachine bestaat uit een opeenvolging van hypermoderne scanners voorzien van robotarmen die pagina’s automatisch kunnen omslaan en duizenden hd-beelden per uur maken. De beelden worden geanalyseerd door computerprogramma’s die de handgeschreven manuscripten omzetten in digitale teksten. Die klus is bijzonder uitdagend want een handschrift ontcijferen waarbij elke letter anders is, vereist machinaal leren, een facet van artificiële intelligentie waarbij software zijn eigen instructies gaandeweg aanpast op basis van de gegevens die hij verzamelt. Vervolgens worden de verzamelde gegevens onderling gelinkt. Personen die meerdere keren verschijnen, vormen samen een groter sociaal netwerk samen met de mensen die ze vernoemen. Uiteindelijk worden alle data beschikbaar gemaakt waardoor onderzoekers overal ter wereld in een mum van tijd gedetailleerde gegevens kunnen opzoeken in bijna elk interessegebied.

Voor dat wetenschappelijk huzarenstukje is Venetië uitzonderlijk geschikt. De staat ontsnapte aan Barbaren uit het noorden en was door zijn ligging aan de Adriatische zee van strategisch belang. Terwijl de rest van Europa om de haverklap geplunderd werd, staatsgrepen moest meemaken of in puin lag, ontpopte Venetië zich tot een stabiele democratische republiek met een nauwgezette administratie die elke verandering aan elk gebouw of kanaal en elke ruilovereenkomst bijhield. De Franse keizer Napoleon maakte daar een einde aan, maar dat leidde tot de oprichting van het Staatarchief van Venetië dat verder aangedikt werd met doodsregisters, medische dossiers, notarisdossiers, kaarten en architecturale plannen, patenten en rapporten van Venetiaanse ambassadeurs die gekend waren om hun oog voor detail.

‘Dankzij de tijdmachine kunnen epidemiologen een blik werpen in het verleden en felbegeerd inzicht krijgen in hoe de pest zich verspreidt, recht uit de pen van wie eronder bezweek.’

Dankzij het werk van de tijdmachine kan men bij wijze van spreken door de gedetailleerde Facebookupdates van tienduizenden 14de -eeuwse burgers scannen met behulp van een eenvoudige Google-achtige zoekopdracht. De wetenschappelijke interesse waait dan ook uit elke windstreek, wat de relevantie van geschiedkundig onderzoek zelden duidelijker benadrukte. De pest, bijvoorbeeld, die één derde van de Venetianen doodde, teistert nog steeds delen van de wereld, maar onze kennis over de verspreiding ervan is beperkt. Dankzij de tijdmachine kunnen epidemiologen een blik werpen in het verleden en felbegeerd inzicht krijgen in hoe de ziekte zich verspreidt, recht uit de pen van wie eronder bezweek. Tegelijkertijd verschaft de tijdmachine ons ruwe economische data waar economen modellen mee kunnen testen gezien het economisch en strategisch belang van Venetië. Die ruwe gedetailleerde financiële data is verrijkend naast moderne financiële gegevens die vaak onvolledig zijn, steeds bewerkt worden en zelden (online) beschikbaar worden gemaakt.

Het “Venice Time machine” -project diende verder een subsidieaanvraag in bij de Europese Unie, waar het een volgend miljardenproject zou kunnen worden dat dergelijke tijdmachines in andere Europese steden uitbouwt en die onderling linkt.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Ilja Van Braeckel is bioloog en wetenschapscommunicator aan de Vrije Universiteit Brussel, waar hij de eindredactie doet van wtnschp.be, het populairwetenschappelijk blogplatform van het Expertisecentrum Wetenschapscommunicatie Brussel. Verder schrijft hij voor Knack, tekent hij cartoons en is hij actief als muzikant.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content