‘Het is best mogelijk dat Mei ’68 vandaag nog altijd bezig is, ware revoluties hebben hun tijd nodig’

Bij de vijftigste verjaardag van Mei ’68 gaan Geert De Vriese en Frank Van Laeken in Mei ’68. 31 dagen die ons leven veranderden? op zoek naar de gebeurtenissen en de persoonlijke verhalen achter de enige maand in de wereldgeschiedenis met hoofdletterstatus. ‘Zowat iederéén werd een beetje minder gezagsgetrouw.’

Het is bijna zover. Om de tien jaar wordt die ene iconische maand mét hoofdletter uit de wereldgeschiedenis herdacht, en de vijftigste verjaardag is natuurlijk heel bijzonder. Vooral omdat de hoofdrolspelers van toen misschien voor het laatst kunnen praten. Wat was er nu zo speciaal aan die meimaand in het sowieso al nieuwsrijke jaar 1968? Voer voor een boek en een opwarmend stukje, zo dachten wij.

Mei ’68, al bij al een rustige maand

In Vlaanderen was dat inderdaad zo. Hier geen revolterende studenten, zoals in Parijs. In Leuven hadden ze hun portie van betogingen al gehad in mei 1966 en januari 1968, telkens nadat de bisschoppen hadden geproclameerd dat de Franstalige afdeling op Vlaams grondgebied móest blijven. Het gevolg was ‘Leuven Vlaams’ en ‘Walen buiten’, en vrij snel daarna ‘Bourgeois buiten’, zij het uit veel minder kelen opborrelend dan men u wil doen geloven. Na de val van de regering-Vanden Boeynants, op 7 februari 1968, was de Leuvense strijd eigenlijk gestreden. ‘Om het oneerbiedig te zeggen: voor ons was dat 1945, de Duitsers waren weg, de oorlog was gewonnen. Een slecht voorbeeld, ik weet het, maar zo zagen wij dat op dat moment,’ zegt Jozef Dauwe, toenmalige KVHV-preses in ons boek Mei ’68. 31 dagen die ons leven veranderden?, dat nu in de handel ligt.

In mei waren de ‘Leuvenaars’ braafjes aan het studeren. In Gent gebeurde al evenmin iets, daar was het wachten tot maart 1969, toen een verboden semi-pornografische diavoorstelling voor tumult zou zorgen. Alleen in Brussel druppelde het Parijse oproer tegen het eind van de maand door. De universiteitsgebouwen werden er wekenlang bezet, examens moesten in inderhaast afgehuurde bedrijfslokalen plaatsvinden. Maar al bij al was het een saaie nieuwsmaand. De moeizame regeringsonderhandelingen vulden de krantenkolommen. Er werd nog altijd uitzichtloos gevochten in Vietnam. En Anderlecht was alweer kampioen. O zo voorspelbaar, allemaal.

Mei ’68, de hobby van een jongensclubje

We hadden de Free Speech Movement in Berkeley, Californië (najaar 1964), Provo in Amsterdam (1965-1967) en Berlijn (vanaf 1967) al gehad: daar ging het over inspraak, vrijheid van meningsuiting, de hervorming van het onderwijssysteem en wilde witte plannen om de samenleving leefbaarder te maken. In Leuven stond in eerste instantie het doorknippen van de navelstreng met de Franstalige afdeling centraal. En dan was er de Mouvement du 22-Mars in Parijs, opgericht op de – u raadt het al – 22ste maart 1968, aangevoerd en -gevuurd door ene Daniel Cohn-Bendit, en niet echt vanuit grote maatschappelijke betrokkenheid vertrokken: de mannelijke studenten eisten dat ze ook na 20 uur ’s avonds op kot mochten bij de studentinnen.

Inderdaad, wat een dikke maand later zou leiden tot betogingen, het massaal werpen van straatstenen naar ordehandhavers, de Nacht van de Barricades, een algemene staking en ei zo na de val van de regering-De Gaulle, begon als een eis om de kamer te mogen delen. Versta: vrije seks. ‘Verbeelding aan de macht’ vloeide voort uit testosteron. En het had vooral met jongens en mannen te maken. Alle leidinggevende figuren uit die tijd waren venten. Rudi Dutschke (Berlijn), Paul Goossens (Leuven), Daniel Cohn-Bendit (Parijs)… Geen vrouw in beeld, zoals Paula Sémer, op dat ogenblik programmamaakster bij de o zo brave BRT, opmerkt: ‘Ik vond het goed dat er actie was, maar die studenten hadden te weinig belangstelling voor de man in de straat. Of voor de vrouw. De revolte is een elitaire zaak gebleven. Doodjammer.’

Mei ’68, het begin van de seksuele revolutie

A ja, natuurlijk. Daar ijverde de Mouvement du 22-Mars al voor. Al mogen we ons vooral niet laten misleiden door mondelinge overlevering en stoere verhalen van wie erbij was (of dat tenminste beweert). De seksuele revolutie – die er wel degelijk was – had nauwelijks wat te maken met de studentenrevolte, maar wel met de uitvinding, zeven jaar eerder, van de anticonceptiepil. Kortweg, de pil, bij ons toen pas op de markt. Dat kleine, ronde dingetje maakte het mogelijk om, lang voor het aidstijdperk, veilig te vrijen, zonder het risico dat er negen maanden later een nieuwe wereldburger werd geboren. ‘De pil heeft veel meer gedaan voor het overboord gooien van irrationele taboes dan filosofische dissertaties,’ zegt Kris Merckx daarover.

En die filosofen, ocharme, die werden vooral achteraf gelinkt aan de studentenbewegingen, terwijl de meeste uniefgangers nog nooit van Marcuse & co gehoord hadden. Wie las er die moeilijke teksten nou ook?

Mei ’68, we ondervinden er nog altijd hinder van

Een van de laatste verkiezingstoespraken van presidentskandidaat Nicolas Sarkozy ging er in 2007 over: hoe zorgen we ervoor dat de erfenis van de 68’ers definitief verleden tijd is? Bart De Wever haalt voortdurend uit naar die verdorven erfenis, die ‘ons’ – lees: conservatief Vlaanderen – nog altijd parten zou spelen. Waarom, eigenlijk?

‘Als het echt om de knikkers ging, speelden wij niet mee,’ geeft Paul Goossens, dé studentenleider op dat moment, zelf vandaag aan. Hij doelt op de jaren 80, toen de 68’ers in volle wasdom hadden moeten zijn en een belangrijke rol in het maatschappelijke leven behoorden te spelen. Kruisraketten, volmachten, devaluatie van de frank: het gebeurde zonder dat de 68’ers erin slaagden afdoende weerwerk te bieden. Goossens nog, in ons boek: ‘Er was geen pensée soixante-huit. Er was een reeks reflexen en impulsen: antiautoritair, tegen nationalisme, pro-Europees. (…) Er was geen evangelie van ’68, dat was geen orthodoxe beweging. Wie dat denkt, creëert een karikatuur.’

Mei ’68, een tijdbom

Die ene maand mag dan de wereld niet op z’n kop gezet hebben, zeker niet bij ons, maar in de jaren nadien veranderde er heel veel. Het feminisme brak door, Dolle Mina’s verbrandden ook hier beha’s en doorbraken beetje bij beetje de mannelijke almacht. Klein Links verzamelde zich in diverse partijtjes, die het eerder tegen elkaar dan tegen het gehate establishment opnamen. AMADA (Alle Macht Aan De Arbeiders, de maoïsten), RAL (Revolutionaire Arbeiders Liga, de trotskisten) en wat resteerde van de KP (de traditionele communisten) pikten bij opeenvolgende verkiezingen wat procentpunten achter de komma weg bij de traditionele partijen en… bij elkaar. Het ecologisch bewustzijn manifesteerde zich voor het eerst.

Studenten kregen reële inspraak. De mondige burger stond op. Zowat iederéén werd een beetje minder gezagsgetrouw. We citeren Etienne Vermeersch: ‘Mei ’68 is een keerpunt geweest op vele gebieden. Afbraak van gezag dat niet gebaseerd was op écht gezag, maar op autoriteit. (…) Gezag op basis van formele redenen werd aangetast: je moet het nu verdienen.’

***

Heeft Mei ’68 ons leven veranderd? Ja, toch wel. Zeer zeker, zelfs. Maar dus met vertraging, minder doorslaggevend dan fervente voor- én tegenstanders willen doen geloven, veel indringender dan de teleurgestelde barricadespringers het vandaag doen uitschijnen.

Zoals een van de historici in het boek het aangeeft: Het is best mogelijk dat Mei ’68 vandaag nog altijd bezig is. Want zo gaat dat met ware revoluties. Die hebben hun tijd nodig.

Mei ’68. 31 dagen die ons leven veranderden? door Geert De Vriese & Frank Van Laeken is uitgegeven bij Houtekiet, 400 pagina’s, 24,99 euro.