Herman Matthijs (UGent, VUB)

‘F-35’s én Rafale’s kopen is politiek de meeste haalbare oplossing voor Charles Michel’

Eerste minister Charles Michel (MR) heeft aangekondigd dat het dossier over de opvolging van onze F-16’s pas zal beslist worden rond oktober en dat de Franse ‘Rafale’ terug in beeld komt. Herman Matthijs laat zijn licht schijnen over de eindeloze discussie.

Geschiedenis

De geschiedenis van deze toch wel transparante aankoopprocedure gaat terug tot 2010 wanneer de toenmalige regering akkoord ging om de kernwapens op de luchtmachtbasis van Peer te moderniseren. Er werd toen ook aangegeven dat de F-16 vervangen moest worden.

Enkele jaren later ondertekende de tripartite onder leiding van toenmalig premier Elio Di Rupo (PS) een verklaring na de NAVO-top in Wales en verbond ze zich ertoe de defensie-uitgaven tegen 2024 op te trekken tot 2 procent van het bruto binnenlands product. (Vandaag staat België slechts op de 27ste plaats binnen de NAVO en spendeert ze 0,9 procent van het bruto binnenlands product aan defensie.)

Het Franse Dassault is de winnaar van het welles-nietesspelletje rond de F-16.

Verder werd door de regering-Di Rupo en de regering-Michel ook herhaaldelijk politiek beslist om nieuwe vliegtuigen aan te kopen en werd deze lijn aangehouden.

De interkabinettenwerkgroep die samenkwam op 9 november 2015 maakte een 35 bladzijden tellend dossier over de vervanging. Maar liefst 11 van deze 35 bladzijden gaan over de mogelijke verlenging van het gebruik van de F-16’s. Op 22 december 2015 neemt het kernkabinet de politieke beslissing om een aanbesteding uit te schrijven voor de vervanging. Tijdens de Kamercommissie Defensie van 20 april 2016 worden de vijf kandidaten besproken (Saab, Hornet, Rafale, F-35 en Eurofighter). Uiteindelijk beslist de regering op 17 maart 2017 tot een ‘Request for Government Proposal’. Daarop schrijven twee kandidaten in: een Brits-Duits consortium rond Airbus met de Eurofighter en de F-16-producent Lockheed Martin met de F-35. Zij moesten een ‘Best en Final Offer’ indienen op basis van zowat 140 vragen.

Mails

De oppositie moet haar taak doen, ’to oppose his majesty’s government’, maar komt pas laat in de aanval. Uiteindelijk glijdt de hele politieke discussie af naar een discussie over vergaderingen van interkabinettenwerkgroepen en valse mails. Maar de beslissingen in ons parlementair politiek systeem worden wel genomen door de regering , die steunt op een meerderheid in een verkozen parlement, en niet in interkabinettenwerkgroepen. Alleen de regering en het parlement hebben democratische legitimiteit. Uiteindelijk leven we in een liberaal democratisch stelsel en niet in een kolonelsregime.

Het resultaat was dat de oppositie de regering niet kon doen struikelen, maar dat de regering ook maar niet kon beslissen. Het Franse Dassault is de winnaar van het welles-nietesspelletje rond de F-16. Hun Rafale is nu namelijk opnieuw in de running, nadat het moederbedrijf eerder had beslist niet in te schrijven op het ‘Request for Government Proposal’.

Kwaliteit

De laatste maanden lag de klemtoon vooral op de problemen bij de F-35. Die problemen waren er ook in 1979, toen België als eerste Europese land de F-16 aankocht. Eerste productielijnen kennen namelijk steeds kinderziekten, zeker wanneer het gaat om een hoogtechnologisch vliegtuig van de vijfde generatie. Lockheed Martin biedt nu het vierde productieblok aan voor België en daar zijn al veel minder problemen mee.

Trouwens, als de F-35 toch zo’n slecht vliegtuig zou zijn, waarom hebben dan onder andere de Verenigde Staten, de Britse Royal Navy, Italië, Nederland, Noorwegen, Denemarken , Australië, Japan en Israël de toestellen aangekocht? De luchtmacht van Israël gaat door als de best getrainde luchtmacht ter wereld. Die zouden dan toestellen van een mindere kwaliteit kopen? Bovendien heeft de Israëlische luchtmacht recent ook bevestigd dat de F -35 ondertussen zijn eerste gevechtsmissies heeft uitgevoerd. Ik voeg ook nog graag toe dat de Eurofighters van de Duitse Luftwaffe vandaag grotendeels aan de grond staan omwille van technologische problemen. En de Rafale is op zijn beurt al wat gedateerd.

Invloed van de PS

De MR is er nu in geslaagd het dossier over de vervanging van de F-16’s over de zomer te tillen. Iedereen weet dat de partij al geruime tijd aan het praten is met de PS over toekomstige coalities en dan vooral de coalities die na 14 oktober, wanneer er lokale verkiezingen worden gehouden, tot stand kunnen komen. De PS is ook voor nieuwe vliegtuigen, maar wil dan wel de Franse Rafale. Door dit dossier uit te stellen tot na 14 oktober houdt de MR de PS onder schot. ‘Maak coalities met ons en dan wordt er ingegaan op de Franse eis.’ Het valt al geruime tijd op dat de PS de premier niet langer aanvalt, maar wel delen van de regering en dan vooral de N-VA.

Door het uitstel hoopt Charles Michel zijn regering vlot over de zomer en 14 oktober te tillen.

De MR houdt met deze vertragingsoperatie ook de N-VA onder schot. Want stel dat er nu zou beslist worden over de vervanging van de F-16, dan heeft de N-VA de handen vrij om na de zomervakantie de regering te laten vallen en federale verkiezingen te houden op 14 oktober. Door dit uitstel hoopt Charles Michel dan ook zijn regering vlot over de zomer en 14 oktober te tillen.

Procedure

Alleen de F-35 en de Eurofighter hebben zich ingeschreven binnen de huidige procedure . Maar nu komt plots de niet ingediende Rafale terug opdagen. De Fransen stellen een intense samenwerking voor met België. Het voorstel van de regering-Macron komt erop neer van het Belgische leger een divisie te maken van het Franse leger. Het neokolonialistisch denken is zeker nog niet verdwenen in het Parijse Elysée. In feite kan men dan beter het Franstalige deel van het Belgisch leger bij het Franse zetten en het Vlaamse deel bij het Nederlandse leger. Oh, en waarom wordt die Franse opening niet toegepast voor de Zweedse Saab-Gripen?

Men dient zich ook de vraag te stellen waarom er een dergelijke opening in de procedure wordt gevonden bij de aankoop van nieuwe vliegtuigen en waarom dat niet is gebeurd bij de gezamenlijke aankoop met Nederland van marineschepen.

Aantal en locatie

België bestelt 34 nieuwe gevechtsvliegtuigen, die nodig zijn in het kader van de NAVO-verplichtingen en ook om de politionele taken te doen in het Belgische en Benelux luchtruim. Maar 34 is zeer weinig en is zelfs geen complete wing (36 toestellen, nvdr.). Nederland koopt 37 F-35-toestellen, Denemarken 27 en Noorwegen 52. Behoudens Noorwegen kopen dus ook andere partnerlanden erg weinig toestellen. Daarom circuleert al langer het verhaal dat er nog een tweede aankoop zou kunnen volgen, zoals dat ook is gebeurd met de F-16. Een dergelijke kleine aankoop werpt ook de vraag op van het nut van de bestaande twee vliegvelden: Peer en Florennes. Dat wordt een echt communautair probleem. Maar twee verschillende soorten toestellen kopen, bijvoorbeeld de F-35 én de Rafale, lost dit locatie probleem wel meteen op…

Behoudens Noorwegen kopen dus ook andere partnerlanden erg weinig toestellen. Daarom circuleert al langer het verhaal dat er nog een tweede aankoop zou kunnen volgen.

Compensaties

In de huidige lopende procedure spelen de economische compensaties maar voor 10 procent mee bij de beslissing, maar in werkelijkheid zal dit bij de politieke beslissing voor veel meer meespelen. Begin mei belandde de Belgische luchtvaartproducent Asco in handen van het Amerikaanse bedrijf Spirit. Asco werkt al voor Lockheed Martin, de producent van de F-35. Er is dus er al een belangrijk ingreep in onze luchtvaartindustrie gebeurd en dat voor de eigenlijke koop.

Trouwens, de F-35 bestaat voor zowat uit 30 procent Europees materieel. Maar een grote fout is in dit land gemaakt door niet in een ontwikkelingsprogramma te stappen. Daardoor heeft onze economie technologische kennis verloren. Canada is slimmer geweest door mee te doen aan het ontwikkelingsprogramma van de F-35 en dan te wachten op een later geproduceerd blok om een vliegtuig te kopen zonder de gebruikelijke kinderziekten.

Kostprijs

De wet op de militaire investeringen van 23 mei 2017 legt ook duidelijk vast wat die nieuwe toestellen kunnen kosten. Het vastgelegde bedrag voor de aankoop van 34 nieuwe vliegtuigen staat samen begroot met de finale upgrade van de resterende F-16’s op een totaal bedrag van 3,5 miljard euro. Momenteel is de F-35 het goedkoopste met een aanbod van ongeveer 82 miljoen euro per stuk. Maar het aanbod van Lockheed Martin loopt maar tot begin oktober aanstaande en de regering-Michel heeft de beslissing uitgesteld tot begin oktober…

Momenteel is de F-35 het goedkoopste, maar het aanbod van Lockheed Martin loopt maar tot begin oktober en de regering-Michel heeft de beslissing uitgesteld tot dan…

De F-35 heeft ook het schaalvoordeel aangezien er ongeveer 3000 bestellingen zijn. De Eurofighter staat op ongeveer 600 bestellen. Daardoor zullen ook de updatekosten steeds goedkoper zijn. De huidige F-16 is in dat opzicht budgettair een goed vliegtuig geweest. Het is namelijk lang meegegaan en bood lage updatekosten.

Europees vliegtuig

De Rafale en de Eurofighter zijn geen echte Europese vliegtuigen. Het eerste is een Frans product, dat in Europa enkel door Frankrijk is gekocht. Het tweede type wordt gebruikt door Duitsland, Spanje, Italië en het Verenigd Koninkrijk. Deze laatste twee landen hebben ook al de F-35 gekocht. Maar een echt Europees toestel van de vijfde generatie is er niet.

Als men er nu aan begint, dan is er misschien een Europees toestel van de volgende ‘zesde’ generatie rond 2040. Want dergelijke ontwikkelingen en producties duren toch wel ongeveer twintig à vijfentwintig jaar.

Wat ligt bij Michel op tafel?

Ondertussen ligt er erg veel op tafel voor de regering-Michel deze zomer. Een bloemlezing: Arco, Dexia, Belfius, de chaos bij het spoor, het begrotingsevenwicht, de hoge schuld, de pensioenen en de lijst der zware beroepen, een vierde telecomlicentie, het energiedossier, asiel en migratie… én de opvolger van de F-16.

Niemand gelooft dat dit alles nog opgelost zal worden, zeker niet in deze verkiezingsperiode. Er worden geen cadeaus meer uitgewisseld, enkel rekeningen gepresenteerd. Dat de regering-Michel nog met weinig daadkracht handelt, is een feit. Door de interne ruzies krijgt een waarnemer de indruk dat de oppositie in dit land een deel is van de regering. Desalniettemin staat de regering-Michel er nog steeds , al is het maar omdat de oppositie nog minder daadkracht vertoont. Maar goed: ‘les excuses sont faites pour s’en servir’.

Conclusie

Ten aanzien van het F16-dossier zijn er drie mogelijkheden.

  • Er wordt niets beslist en dan is het dossier voer voor de volgende federale regering. Daardoor wordt er een enorme vertraging opgelopen met de moderniseringen alsook investeringen binnen het leger. Bovendien stelt zich nu al de vraag: wanneer komt er een volgende regering? In ieder geval is dit eerste scenario een enorme overwinning voor de oppositie.
  • Er komt toch een aankoop van één soort vliegtuig. Maar daarover geraakt men het zeker niet eens.
  • Er worden twee soorten types gekocht. In een eerdere opiniebijdrage heb ik deze optie al aangereikt. België koopt 17 F-35’s voor de basis in Peer en 17 Rafale’s voor Florennes. Dit is zeker niet de meeste efficiënte oplossing, maar politiek de meeste haalbare in deze regering. Het zou zeker geen unicum zijn in de vaderlandse geschiedenis. In ieder geval mag Charles Michel het begin juli gaan uitleggen op de NAVO-top te Brussel.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content