‘EU heeft alleen een toekomst als mensen er de voordelen van zien en voelen. Tijd dus voor een herstart’

‘Het draagvlak bij de bevolking voor de Europese Unie is nog nooit zo laag geweest. Wat loopt er fout?’ vraagt Herman Matthijs zich af.

De EU-normen

De Europese Unie (EU) is de laatste jaren vooral in de actualiteit gekomen door de budgettaire normen van maximaal 3% bbp begrotingstekort en maximaal 60% bbp overheidsschuld. Op basis van de cijfers 2015 zien we dat 15 van de 19 euroleden onder de 3% tekort zitten, waaronder België (2015: -2,8% ) en Nederland (-2,1%). Het eurogebied kende in 2015 een gemiddelde van -2%. Dit is ook een stuk beter dan vele andere landen, zoals het Verenigd Koninkrijk (- 4,4%) en de Verenigde Staten (- 4,5%). Maar wel slechter dan andere EU-leden die niet tot de eurozone behoren, zoals: Denemarken (+1,8% ) en Zweden (- 1,8%). Men zou dus kunnen zeggen dat deze doelstelling relatief behaald zijn door de meeste lidstaten.

De schuldnorm is wel een probleem en dat bewijzen de volgende cijfers. In 2015 was het gemiddelde schuld in de eurozone – 94% BBP en er zijn maar acht landen die onder de 60%-norm kunnen blijven met hun schuld. De grootste problemenlanden op dit vlak zijn Italië (- 133%) en Griekenland (- 195%). België zit aan -106%. Ook niet EU-landen kennen een federaal schuldenprobleem, zoals de Verenigde Staten (- 110%). Daartegenover zijn er een aantal belangrijke EU-landen van buiten de eurozone die de schuld wel onder controle hebben: Verenigd Koninkrijk (- 88% ), Denemarken en Zweden (elk – 45%).

De EU-begrotingsregels bepalen ook dat er een boete kan opgelegd worden van 0,2% bbp bij een overschrijding van die regels. Sinds de invoering van het Stabiliteits- en Groeipact zijn er 70 overtredingen geweest tegen de budgettaire regels en dat zou 113 miljard euro aan boetes hebben kunnen opbrengen. Maar die boetes werden nooit opgelegd, zodat de vraag kan worden gesteld wat het nut is van deze regels.

Van een gemeenschappelijk budgettair beleid is in de eurozone geen sprake dat weegt natuurlijk op de monetaire unie. Bovendien heeft Europa geen oog voor de noodzaak aan overheidsinvesteringen. Het zou zeker geen slecht idee zijn om terug het onderscheid in te voeren tussen een gewone begroting, betaald met belastingen en in evenwicht, versus een buitengewone begroting, betaald met leningen en enkel dienende voor de investeringen. Ook dient er een percentage binnen de overheidsbegrotingen te worden vastgelegd voor die investeringen.

Economische groei

De economische groei is al jaren een probleem in de eurozone (2015: 1,6% ). Ook voor België (1,4%) ligt dat al jaren laag. Nederland (2%) doet het hier beter, net als vele niet-eurolanden: Zweden (4,5%), het VK (2,5% ), de VS (2,5%). De eurozone is dus de zwakste groep en dat gaat wegen op de interne welvaart in dit gebied en zal de spanningen snel doen toenemen tussen de euroleden.

Ongetwijfeld heeft de problematiek van die groei te maken met het niet oplosbare Griekse probleem waar we nu de zoveelste episode van beleven. Aangezien het IMF afhaakt, mag de rest van de eurozone Hellas verder alleen blijven financieren. Hier worden we dan ook geconfronteerd met het probleem dat meerdere eurolanden niet thuis horen in deze monetaire unie.

Andere problemen

De slechte werking van de eurozone en de EU heeft ook te maken met politiek-institutionele zaken. De eindeloze regelgeving vanuit Europa heeft geleid tot een harmonisatie machine waardoor een nivellering naar beneden is ontstaan. Een gekend voorbeeld hiervan zijn de EU-regels inzake overheidsopdrachten, wat negatief werkt op de talrijke belangrijke infrastructuur werken (bijvoorbeeld de Antwerpse ring ).

Daarnaast is er de niet-werking van de Schengenzone. Men slaagt er blijkbaar niet in om zelf zijn buitengrenzen te bewaken. De EU heeft het nu wel helemaal verkorven bij zijn onderdanen omdat ze de hulp van Turkije moest inroepen om de immigratiestroom onder controle te houden. Bovendien worden er daarvoor ook nog eens miljarden gegeven aan Ankara.

De politieke wereld zou eens duidelijk en publiekelijk moeten zeggen dat Turkije nooit tot de EU kan toetreden. Dit laatste standpunt zou ook moeten gehanteerd worden tegenover bijvoorbeeld Oekraïne. Ten aanzien van dit laatste dossier heeft de EU zich ook zwaar vergaloppeerd. Ook de Brexit weegt op de werking van de EU: wat ook de uitslag wordt, er gaan altijd politieke problemen uit voort komen.

Herstart met een beperkt aantal landen

De slechte werking van de EU en de eurozone heeft initieel te maken met de te snelle uitbreiding en het aanvaarden van landen die daar niet in thuis horen. Organiseer morgen een referendum in de landen aan de Noordzee met als vraag: ‘Bent u voor een EU met 28 of 8 leden?’ en de tweede keuze zal overdonderend winnen. De EU heeft alleen maar een toekomst als de mensen daar de voordelen van zien en voelen. Daarom zou men beter een “restart” doen met een beperkt aantal landen, die budgettair – sociaal – economisch en politiek te integreren zijn.