‘Dit is waarom de tabaksindustrie nicotinevervangers op de markt brengt’

Waarom de tabaksindustrie nicotinevervangers op de markt brengt en zelfs rookstopprogramma’s betaalt? Uit eigenbelang, schrijft expert tabakspreventie Luk Joossens. ‘Al in 1992 wist Big Tobacco dat nicotinevervangers lang niet altijd doeltreffend zijn.’

Het is de logica zelve: de tabaksindustrie heeft tot doel sigaretten te verkopen, niet middelen om stoppen met roken. Toch brengt ze nicotinevervangers op de markt. Het verhaal van een bizarre logica.

Juni 1979. Ik woon mijn eerste wereldcongres over roken en gezondheid in Stockholm bij. Grote nieuwigheid is een kauwgom met nicotine die zou helpen bij het stoppen. De Britse psychiater Michael Russell legt het allemaal uit. Nicotine in de sigaret zorgt voor de gewenning, maar is slechts beperkt schadelijk. We moeten komen tot producten met nicotine maar zonder de coctail van kankerverwekkende stoffen.

Een Zweedse firma heeft Nicorette op de markt gebracht en geregistreerd als geneesmiddel. Nicorette is een kauwgom met nicotine die rokers van de sigaret moet houden. Ik heb geen flauw idee of dit gaat werken, maar vind de idee erg beloftevol. Uit interne documenten van de tabaksindustrie, die zopas in de American journal of Public Health pubiek werden gemaakt, blijkt dat de tabaksindustrie in die kauwgom met nicotine geen goed oog had. Als rokers massaal de kauwgom gaan gebruiken, verliezen ze klanten. Big tobacco is tegen de nicotinekauwgom. Wij hoopvol, zij bevreesd. Een normale situatie.

‘Al in 1992 wist Big Tobacco dat nicotinevervangers niet altijd werken’

In de beginjaren waren de nicotinevervangers geneesmiddelen op voorschrift. Later zouden ze, op vraag van de farmaceutische industrie, zonder voorschrift worden verkocht. In België enkel in de apotheek, in Groot Brittannië in allerlei winkels. De theoriën van Michael Russell werden in praktijk omgezet: nicotine moest overal en gemakkelijk beschikbaar zijn om de plaats te ruimen voor de toxische sigaret. Het doel was een rookloze samenleving, niet een samenleving zonder nicotine.

Dit kon, eigenaardig genoeg, de instemming van de tabaksindustrie vinden. De weerstand tegen nicotinevervangers van de tabaksindustrie zou niet lang duren. Uit de interne documenten van 1992 bleek dat ze toen al wisten dat nicotinevervangers niet zo doeltreffend waren als ze slecht gebruikt werden, bijvoorbeeld zonder begeleiding, in te lage dosis of over een korte duur. Enkel op voorschrift in de beginfase geven veel dokters te weinig uitleg over het goed gebruik van nicotinevervangers en zonder voorschrift waren de dosissen vaak niet aangepast.

Nochtans was de wetenschappelijke literatuur formeel dat kauwgom, pleisters en inhalers met nicotine nuttig waren om de ontwenningsverschijnselen bij het stoppen met roken te milderen. In de klinische studies waar rokers nauwkeurig werden omkaderd en opgevolgd, was er geen twijfel dat de nicotinevervangers waardevol waren. In de dagdagelijkse werkelijkheid liep het anders, gingen rokers met minder discipline met de nicotinevervangers om en was hun effect eerder beperkt.

Waarom de tabaksindustrie een eigen nicotinevervanger vermarkt

‘Zonder psychologische begeleiding, waarschuwen sommige experten, zijn de nicotinepleisters niet bij machte om een doeltreffend rookstopmiddel te zijn’, was het oordeel van de tabaksindutrie in 1992. Big tobacco was best tevreden: vele rokers combineerden roken met de nicotinevervangers en het massaal gebruik ervan had weinig invloed op het aantal rokers.

Op basis van het artikel van de American Journal of Public Health, met de originele titel, ‘Als iemand onze business wil teniet doen, dan moeten wij het zijn’, weten we nog meer over de plannen van Big Tobacco. Het massaal verbruik van nicotinevervangers leidt niet tot dalende verkoopcijfers, maar eerder tot gecombineerd gebruik van de sigaret met de nicotinevervanger. Waarom zouden wij, Big Tobacco, zelf geen nicotinevervanger op de markt brengen? Als er iemand op de markt van de rookstopmiddelen winst moet maken, kunnen we het beter zelf doen.

Wat ook geschiede. In 2016 brengt de tabaksindustrie zijn eigen nicotinevervanger op de markt. Sigaretten verkopen en stoppen met roken gaan hand in hand. De tabaksindustrie wordt een speler op de rookstopmarkt en zal proberen zijn invloed te verzilveren door als speler op het rookstopbeleid te wegen.

Big Tobacco: eigen belang eerst

Het verhaal van de bizarre logica is opgelost. Investeren in rookstop kan, als de sigarettenverkoopscijfers niet in gedrang komen. Een opening naar het beleid is mooi meegenomen. In mijn boek ‘De tabakslobby in België leg ik uit waarom de tabaksgiganten twintig jaar geleden ook het plan hadden opgevat om preventiecampagnes op te zetten. Waarom zou de tabaksindustrie de jeugd willen weerhouden om te beginnen met roken ? ‘Dat is minder vreemd dan het klinkt: pak zo’n programma’s onhandig aan en je weet zeker dat ze geen effect hebben.’

Preventie- en rookstopprogramma hebben hun plaats in een globaal plan tegen roken, maar niet onder de controle van Big Tobacco. De tabaksindustrie heeft een neus om te weten wat werkt of niet. Het is de taak van de overheid om maatregelen uit te werken die doeltreffend zijn en op zijn hoede te zijn wanneer de tabaksgiganten willen ‘helpen.’

Het is nooit vrijblijvend wanneer de tabaksindustrie een beleidspartner wil worden en voorstelt om preventie- of rookstopprogramma’s te financieren. Op het einde van de rit wensen ze steeds programma’s die hun winsten niet aantasten en die zij kunnen meesturen. Het verhaal van de bizarre logica van de nicotinevervangers is hiervan een zoveelste illustratie.