Herman Matthijs (UGent, VUB)

‘De vervanging van de F-16 is een dossier vol geheime agenda’s’

Het stormt over de vervanging van de F 16. ‘Het valt daarbij vooral op dat dit alweer een dossier is met als enig doel: imagobeschadiging,’ aldus prof. Herman Matthijs (UGent en VUB). Zijn analyse van dit gepolitiseerd dossier in tien punten.

De F-16: wat nu?

1. De afgelopen dagen werden er ‘interne mails’ en een studie uit 2016 gelekt naar de oppositie en de pers om de vervanging van de F-16 tegen te houden. Blijkbaar wordt er informatie achtergehouden voor de Minister van Defensie en door dit lek poogt men een lopende overheidsopdracht te beïnvloeden. Het achterhouden van informatie voor een Minister is wel meer dan een ‘inschattingsfout’. Een gerechtelijk strafonderzoek naar deze lekken zou zeker op zijn plaats zijn.

2. Op politiek vlak wijst dit ook op het feit dat de N-VA een probleem heeft met de federale administratie. Deze partij heeft amper een netwerk in de wereld van de Federale Overheidsdiensten (FOD’s) en de Programmatorische Overheidsdiensten (POD’s). Zelfs de liberalen zijn er na twintig jaar non-stop aanwezigheid niet in geslaagd om hier een serieuze greep op te krijgen. De christendemocraten en de socialisten zijn daar wel goed in geslaagd.

De vervanging van de F-16 is een dossier vol geheime agenda’s

3. Er wordt nu geopperd dat onze F-16 A/B’s nog een decennium zouden kunnen meegaan. Maar waarom heeft dan een vorige regering het licht op groen gezet voor de vervanging? Dan stelt zich de vraag wat het niveau van inzetbaarheid en de veiligheid van onze F-16’s nog zal zijn. Bovendien loopt het gezamenlijke onderhoudscontract met Nederland, Noorwegen en Denemarken af. Het eenzijdig verder gebruiken van de bestaande F-16-toestellen zal handenvol geld kosten. Men kan dit vergelijken met het openhouden van de bestaande kerncentrales: dat zal ook wel mogelijk zijn, maar tegen welke kost? Met een oude auto kan je ook blijven rijden, maar het wordt gevaarlijker op de weg en het voertuig is technologisch compleet voorbijgestreefd.

4. Een ander opvallend gegeven is dat veel kabaal wordt gemaakt over deze militaire vliegtuigkoop van de eeuw. Met de gunstige euro/dollar-koers zou een aankoop van 34 vliegtuigen F-35A rond de 2,8 miljard euro kosten. De 15 miljard euro die geregeld genoemd wordt als totale kost omvat ook de geraamde toekomstige updatekosten. Maar dergelijke voorspellingen van de kosten zijn voor de volgende 20 of 30 jaar gewoonweg niet te maken. De F 16A/B van de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw is veel langer meegegaan dan voorspeld en niemand kon toen de spectaculaire technologische evolutie voorspellen. Deze koop past perfect in de wet van 23 mei 2017 inzake de militaire investeringen, die het heeft over 9,2 miljard euro uitgaven tot het jaar 2030. Opvallend is ook dat er geen discussie wordt gevoerd rond de vervanging van de schepen, die ook meer dan 2 miljard euro kosten. Daarvoor wordt er ook samengewerkt met Nederland en mogelijk met de Scandinaviërs.

5. België heeft in 1999 al een fout gemaakt door niet mee te stappen in de ontwikkelingsfase van de F-35A. Daardoor hebben we deelname aan investeringen en technologische kennis gemist. Die fout hebben we later niet rechtgezet, ook niet in een ander vliegtuigprogramma. Nederland en vele andere West-Europese landen hebbend dat wel gedaan. Daardoor is de Belgische vliegtuigindustrie benadeeld.

6. Een aantal politieke partijen staat achter de optie om niets te bestellen. De vraag is dan wat de NAVO daarvan gaat zeggen, want we worden geacht vliegtuigen te leveren voor de gezamenlijke militaire bescherming. En bovendien: wie zal dan het Belgisch luchtruim beschermen? Besteden we dat uit aan een ander land? In ieder geval zal iemand dat moeten doen en als we kiezen voor een ander land, dan zal dat daarvoor een factuur opsturen. Bovendien houdt dit als groot risico in dat we niet meer alle informatie hebben over wat er zich afspeelt in ons luchtruim.

7. Het was de vorige regering-Di Rupo die het NAVO-statement van Wales heeft ondertekend, waarin afgesproken werd om de militaire uitgaven op te trekken naar 2 procent van het BBP. Te weten: momenteel raken we niet verder dan 0,9 procent BBP. Dit dossier wijst opnieuw op het structurele gebrek aan investeringen binnen Defensie. Dat is een erfenis van de laatste twintig jaar. Trouwens, alle veiligheidsdiensten in dit land kennen dit probleem, ook de federale politie. Desalniettemin besteden bijna alle andere Europese landen meer geld aan Defensie. De reden daarvoor is dat de meeste Europese buitengrenzen zeer onstabiel zijn. Een vergelijking met de jaren dertig is op zijn plaats: ook in die periode viel de Belgische naïviteit en besluiteloosheid op.

Op enige maanden voor de verkiezingen kan dit dossier nog een communautaire bom worden

8. Het is duidelijk dat dit een dossier is met vele geheime agenda’s. En dan komen we bij misschien wel de echte reden van het lek dat onze F-16’s langer zouden kunnen blijven vliegen: als zo de lopende aankoopprocedure gestopt kan worden, met nog enkel de F-35A en de Eurofighter als kandidaten, dan maakt de Rafale toch weer kans. Ongetwijfeld is dit de geheime agenda van een aantal Franstalige partijen. De Franse hebben met de Rafale een kapitale fout gemaakt door niet verder in te schrijven op de door Defensie uitgeschreven procedure. Maar als er een nieuwe procedure zou worden opgestart, zou iedereen opnieuw mee moeten kunnen doen, dus bijvoorbeeld ook Saab. Op enige maanden voor nieuwe federale verkiezingen kan dit dossier nog een communautaire bom worden.

9. De vraag is dan ook wanneer de beslissing zal vallen. De huidige procedure stoppen zal voor veel schadeclaims zorgen en bovendien zal het dossier zo bij de volgende regering belanden. Geen enkele huidige regeringspartij is zeker dat ze deel zal uitmaken van de volgende federale regering. Waarom zouden de partijen van de regering-Michel een dergelijk politiek geschenk willen geven aan de oppositie? De cruciale vraag is voor welke samenwerking men kiest: Rafale met Frankrijk, Eurofighter met Spanje en Duitsland of de F-35 met Nederland en Scandinavië. Bij de marine is alvast gekozen voor een samenwerking met Nederland.

10. Dikwijls wordt gesproken over een Europees vliegtuig, maar dat bestaat niet en de Europese Commissie heeft pas recent rapporten gepubliceerd over een ‘Europees Defensie Fonds’. Een concreet gevolg daarvan is dat een Europees vliegtuig van de zesde generatie pas mogelijk zal zijn tegen 2040. Vergeet ook niet dat de Europese projecten van de laatste jaren, zoals de NH-90-helikopter, niet erg succesvol gebleken zijn.

Conclusie

In dit dossier wordt al twintig jaar getalmd met een beslissing. Hadden we jaren geleden samen met Nederland, Denemarken en Noorwegen een beslissing genomen, dan was dat een budgettair, economisch en technologisch voordeel geweest. Een groot politiek probleem is deze gelekte rel nu ook weer niet voor de Zweedse coalitie. De legertop wordt pas op 18 april in het ‘Paleis der Natie’ verwacht. Premier Charles Michel zal op de NAVO-top van juli in Brussel wel op de afspraak moeten zijn om het vertrouwen te behouden met Brussel als locatie van de SHAPE en de NAVO.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content