‘De ene drug is de andere niet’

‘Wanneer we druggebruik niet langer zien als crimineel gedrag, kunnen we maatregelen nemen om de samenleving leefbaar te maken voor iedereen’, schrijft antropologe Sara De Mulder.

Politiek beleid heeft verstrekkende gevolgen voor burgers in een land. Vele politici vergeten dat eens ze de arena van het parlement betreden. In no time lijken ze de voeling kwijt met het echte leven en gaat het enkel nog over een potentiële herverkiezing. Daarbij is het uiten van een populaire mening soms voordeliger dan van een gefundeerd feit.

Helaas verdringen meningen daardoor vaak de feiten in politieke besluitvoering. In sommige gevallen zijn de gevolgen spijtig, in andere gevallen onleefbaar voor de mensen die erdoor getroffen worden. De zelfmoordpoging van Hans Kamperman in de Nederlandse Tweede Kamer is een zichtbaar voorbeeld van ontelbare zelfdodingen die direct of indirect het gevolg zijn van politieke maatregelen die net die mensen treffen die het minste draagkracht hebben.

Kamperman is pleitbezorger van de legalisering van cannabis. Wetenschappelijk onderzoek toont dat deze plant een sterke medicinale werking en een positief effect op het reduceren van bepaalde tumoren heeft. Maar het recreatieve gebruik ervan is een doorn in het oog van menig politicus.

De ene drug is de andere niet

Het woord ‘drugs’ is op zich al controversieel en de houding ertegenover ambigue. In het Engels is het woord een synoniem voor medicatie. Sommige drugs, zoals alcohol, worden dan weer geen drugs genoemd, omdat ze zo massaal gebruikt worden dat het de publieke opinie zou shockeren mocht je het ding bij naam noemen. Dat in weerwil van de destructieve gevolgen van alcoholgebruik.

Sommige drugs kennen in de medische wereld reeds hun toepassingen: morfine om ons te verdoven, alcohol om te ontsmetten. LSD wordt gebruikt bij de behandeling van PTSS en ritaline om onze concentratieboog te vergroten en ongewenst gedrag te onderdrukken. Ritaline is in sommige landen enkel toegelaten als het gekoppeld wordt aan intensieve gezinstherapie. In de eerste plaats omdat dit ogenschijnlijk onschuldig middel eigenlijk dezelfde effecten heeft als MDMA, een partydrug die je langer doet feesten en helpt bij vermageren omdat het je hongergevoel onderdrukt.

Die ambiguïteit ten aanzien van drugs vinden we ook terug in het politieke debat. Alcohol drink je met verstand ook in het parlement, een joint roken is crimineel. Hoewel de aanpak van problematisch druggebruik uitvoerig is onderzocht en werkbare modellen opleverde, blijft zowel in Nederland als België een onderbouwd beleid achterwege. In België verzet N-VA zich tegen het rationeel onderbouwde voorstel van Maggie De Block voor een minder repressief drugbeleid. Nederland weigert cannabis uit het strafrecht te halen.

Portugal haalde druggebruik wel uit het strafrecht. Mensen die een verslaving hebben, worden geholpen. Dat heeft geleid tot een instorting van de illegale drugstrafieken en bijhorende criminaliteit en tot een daling van het aantal gebruikers.

In het Verenigd Koninkrijk schopt Russell Brand al jaren tegen de schenen van het establishment, met acties tegen het repressieve beleid ten aanzien van de honderdduizenden gebruikers die het land helaas rijk is. Als ex-gebruiker weet hij maar al te goed hoe de vork in de steel zit. Je hoeft geen groot licht te zijn om te begrijpen dat mensen nog meer in de ellende duwen, niet helpt om ze uit de ellende te halen.

Coping

In de jaren ’80 bewees professor Bruce K. Alexandermet zijn rattenpark dat verslaving niet zozeer te maken heeft met de verslavende eigenschappen van bepaalde substanties als cocaïne en crack, maar vooral met de leefomstandigheden van de proefdieren in zijn laboratorium. Ratten die eenzaam opgesloten zaten in een kale kooi en de keuze hadden tussen cocaïnewater en gewoon water, stierven binnen de kortste keren aan een overdosis. Ratten die in Bruce’s rattenpark waren ondergebracht met genoeg gezelschap, voldoende voedsel, nestplaats en speelruimte, lieten de coke gewoon links liggen. Zelfs als ze vooraf verslaafd waren gemaakt, kickten ze zonder moeite af zodra hun levensomstandigheden verbeterden.

Alexander toonde zwart op wit dat verslaving een keuze, noch ziekte is maar een vorm van coping gedrag: een manier om het vol te houden in een realiteit die anders niet leefbaar is voor de individu in kwestie. Dat komt hard aan bij bange ouders die de zelfmoord van die ene student toewijzen aan zijn druggebruik en de daaruit voortvloeiende depressie, terwijl net het omgekeerde het geval is. Want van drugs afblijven is een eenvoudige raadgeving. Ervoor zorgen dat je kind het volhoudt in een veeleisende samenleving die steeds mensonwaardiger wordt, is hele andere koek.

Wanneer we drugsgebruik niet langer beschouwen als onverantwoord, crimineel gedrag maar als een methode om het vol te houden, tegen beter weten in, dan kunnen we misschien met iets meer neutraliteit die maatregelen nemen die nodig zijn om de samenleving leefbaar te maken voor iedereen.

Zo kunnen de voordelen van deze planten en producten en hun medicinale toepassingen ten volle worden benut in de medische wereld. En kunnen mensen die deze substanties nu noodgedwongen gebruiken als een niet-legale vorm van automedicatie eindelijk de hulp en ondersteuning krijgen waar ze recht op hebben. Dan hoeven mensen niet meer van een balkon te springen om hun vertegenwoordigers te wijzen op hun plichten: een leefbare omgeving te creëren voor alle burgers.

Sara De Mulder is antropologe en kernlid Liberales.