Hendrik Vuye & Veerle Wouters

‘Bij de 100e Ronde van Vlaanderen: herinneringen aan wielerflamingant Karel Van Wijnendaele’

Hendrik Vuye & Veerle Wouters Hoogleraar (UNamur) en lector (Hogeschool PXL), voormalige V-Kamerleden

Zondag is het weer Vlaamse hoogdag, de 100ste Ronde van Vlaanderen. Het parcours kleurt geel/zwart en het is ook de feestdag van het wielerflamingantisme eigen aan Karel Van Wijnendaele, schrijven Kamerleden Veerle Wouters en Hendrik Vuye (N-VA). Zij halen herinneringen op aan dat wielerflamingantisme.

Karel Van Wijnendaele is gekend als de legendarische stichter van de al even legendarische Ronde van Vlaanderen. In 1912 ligt hij aan de basis van Sportwereld, zijn sportkrant. Met Sportwereld organiseert Van Wijnendale de eerste Ronde van Vlaanderen op 15 mei 1913. Na 324 kilometer bolt Paul Deman als eerste over de streep. De legende van de Ronde en van de Flandriens is geboren.

Wielerflamingantisme

Karel Van Wijnendaele is veel meer dan de stichter van de Ronde. Hij heeft ook een andere agenda. Zijn Sportwereld is niet toevallig gedrukt in zwarte letters op geel papier.

In het knappe boek Koarle! Vader van de Ronde van Vlaanderen, beschrijven Frederik Backelandt, Patrick Cornillie en Rik Vanwalleghem het wielerflamingantisme van Van Wijnendaele. Sportwereld is ervan doordrongen. De krant belichaamt, volgens de auteurs, het verhaal van een voortdurende Vlaamse identiteitsconstructie. Van Wijnendaele omschrijft zichzelf als ‘een predikheer in sportkostuum’.

Strijd met de Koninklijke Belgische Wielrijdersbond

Wanneer de door hem beoogde Vlaamse identiteit in het gedrang komt, is Van Wijnendaele niet te beroerd om de strijd aan te gaan met de Koninklijke Belgische Wielrijdersbond (KBWB).

Dit gebeurt wanneer de KBWB zich mengt met de organisatie van het Kampioenschap van Vlaanderen te Koolskamp. Dit is één van de oudste wielerwedstrijden, voor het eerst georganiseerd in 1908. De eigenheid van deze koers is dat de winnaar de geel-zwarte leeuwentrui wordt overhandigd. Dit gebeurt vandaag nog steeds. Voor Van Wijnendaele is Koolskamp ‘de strijd van de Vlaamsche herwording’, waar aan de winnaar ‘de Zwarte Leeuw op Gouden Veld’ wordt overhandigd, ‘onder het spelen van een daverende Vlaamsche Leeuw’.

‘Bij de 100e Ronde van Vlaanderen: herinneringen aan wielerflamingant Karel Van Wijnendaele’

Na Wereldoorlog I vindt de KBWB dit ongepast. In zijn ‘Het rijke Vlaamsche wielerleven‘ (1943) beschrijft Karel Van Wijnendaele, in zijn onnavolgbare stijl, de toestand na WOI. Er ‘ging over ’t land een geest van gekunsteld patriottisme, waarmee de strijd werd aangebonden tegen al wat Vlaams was en voelde. Ook de ‘leeuw’ van Koolskamp was uit den boze. En het zingen van Karel Miry’s lied kreeg van de gedekoreerde en dekoratieve vaderlanders, de betekenis van een anti-vaderlandsche vloek!’

De KBWB die het zingen van de Vlaamse Leeuw verbiedt en deze wil vervangen door de Brabançonne, dat is buiten Karel Van Wijnendaele gerekend. Van zodra de Brabançonne wordt ingezet, roept Van Wijnendaele ‘Vliegt de Blauwvoet’. Hierop beginnen zijn medestanders luid de Vlaamse Leeuw te zingen.

Later schrijft Van Wijnendaele: ‘Ik herinner me niet van tevoren, of nadien, ooit zooveel menschen en met zooveel begeestering, een ‘Leeuw’ te hebben hooren zingen. Of moeten we zeggen: brullen?’

De KBWB heeft de zaak wijselijk blauwblauw gelaten. Koolskamp is tot vandaag Koolskamp gebleven, dankzij het wielerflamingantisme van Karel Van Wijnendaele.

Vlaamse wielerhelden

In zijn streven naar Vlaamse identiteitsconstructie gaat Van Wijnendaele soms ver. De Vlaamse wielerhelden worden steevast opgehemeld. Hun prestaties worden een beetje aangedikt.

Jules Van Hevel is ‘een groot kampioen’ die getuigt van ‘ongemeene kunde’, Marcel Buysse is ‘een prachtig beeld van Vlaamsche spierkracht’, Georges Ronsse is ‘de groote Ronsse’ ‘bezield met de vurigste begeerte om te winnen’, Cyrille Van Hauwaert heeft ‘stalen spieren’ en een ‘hoekigen, energieken kop’, spurtbom Jef Scherens is ‘een ziedende ketel met borrelend en kokend water’. Paul Deman, winnaar van de eerste Ronde van Vlaanderen, is ‘een der schoonste en sierlijkste athleten’. Ritten Van Lerberghe, die de Ronde wint net na Wereldoorlog I, ‘doet heel dikwijls denken aan den Jan Breydel van Conscience‘. Bij Odiel Defraye, de eerste Vlaamse winnaar van de Ronde van Frankrijk, hoort Van Wijnendaele ‘de klank van zijn gestaalde spieren’.

Vlaanderen is voor Van Wijnendaele ‘het brandpunt der Wielerbeweging’. En ja, hij schrijft wielerbeweging met een hoofdletter.

Brusselaars begeesteren Van Wijnendaele niet

Over de Brusselaars heeft Karel Van Wijnendaele gemengde gevoelens. Er zijn grote kampioenen, maar ze begeesteren niet. Brussel begeestert hem niet.

Philippe Thys, winnaar van de Ronde van Frankrijk in 1913, 1914 en 1920 is ongetwijfeld een groot kampioen. Hoe vaak zou hij de Ronde van Frankrijk gewonnen hebben, mocht zijn wielerloopbaan niet onderbroken zijn door Wereldoorlog I?

Karel Van Wijnendaele is echter kritisch. Hij schrijft in ‘Het rijke Vlaamsche wielerleven‘: ‘Thijs is een groot renner geweest. Want men wint geen drie Ronden van Frankrijk als men niet over uitzonderlijk athletieke vermogens beschikt. Hij was sterk naar het lichaam, en niet misdeeld naar den geest. … Maar hij sloeg geen vonken van bewondering of van begeestering. Zeker wel omdat zijn kunde niet impulsief genoeg was? Maar daar was wat anders bij. Filiep Thijs woonde in het ‘niemandsland’, dat Brussel noemt, en dat Waalsch noch Vlaamsch is. En daar was wel bewondering los te maken, maar geen begeestering, geen supportersfuria’.

Ook Brusselaar René Vermandel, Belgisch kampioen en winnaar van Luik-Bastenaken-Luik en de Ronde van Vlaanderen, kan Van Wijnendaele niet begeesteren. Hij schrijft: ‘Is ’t misschien omdat hij niet genoeg ‘vechter’ was? Geen offensieve krachten genoeg aanvoerde in de wegwedstrijden? Misschien wel. Of is ’t omdat hij, precies lijk Thijs, tot het ‘nomandsland’ Brussel behoorde?’

Wat FC Barcelona is voor de Catalanen, dat moet de Ronde zijn voor de Vlamingen. Althans in de ogen van Karel Van Wijnendaele. Zijn Vlaamse wielerboodschap is zeker gedateerd, maar het loont de moeite om deze, naar aanleiding van de 100ste Ronde van Vlaanderen, in herinnering te brengen: ‘Kom, gij volk van Vlaanderen, van wien men zei dat ge achterlijk zijt en minwaardig, omdat men uw aard verbasterde en uw taal miskende: de taal die de vlag moet zijn van uwe fierheid’.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content