‘Bibliotheken worden niet afgeschaft: het ‘hoeft alleen niet meer”

Waarom zijn gratis openbare bibliotheken geen prioriteit meer, en lage roamingtarieven wel, vraagt Walter Pauli zich af.

Een aangename verrassing: dat was de teneur toen Sven Gatz in juli vorig jaar zo onverwacht Vlaams minister werd: van Brussel en Jeugd, maar toch vooral van Cultuur en Media. Het is niet vaak gebeurd dat een regeringslid een even positief welkom kreeg als Sven Gatz toen hij in juli vorig jaar onverwacht benoemd werd tot minister van Brussel en Jeugd, maar toch vooral van Cultuur en Media. Met zijn aanstelling viel bij een deel van de cultuursector de vrees weg van een rancuneus, anti-cultureel beleid van de nieuwe, door de N-VA gedomineerde regering. Daarom alleen was voor sommigen de terugkeer van Gatz in de politiek net geen kopie van De Intocht van Christus in Brussel van Ensor.

Sven Gatz zelf was er zich voldoende van bewust dat dit Hallelujah kon verstommen bij de eerste foute ingreep. En dat er ook in cultuur zou worden bespaard, stond al bij zijn benoeming in de sterren geschreven. Voor Sven Gatz was dat uitgangspunt een voordeel: hij wist dat men hem niet zou afrekenen op besparingen an sich – niet alle ministers komen daar even gemakkelijk mee weg. Toen Sven Gatz bij de eerste Vlaamse begroting een forse besparing in de cultuursector aankondigde, gebeurde wat kon worden verwacht. De kritiek was fel, maar na een eerste golf van ontgoocheling ebde de boosheid weg. Brugpensioenen en de index zorgden voor meer ontevreden burgers op straat dan de geldnood bij culturele instellingen en geletterde genootschappen.

De tijden veranderen

Trok Sven Gatz daaruit de conclusie dat hij best plank gas kan geven – de critici kunnen toch niet volgen? Feit is dat De Standaard vorige week haar voorpagina vrij maakte voor het nieuws dat de minister de Vlaamse gemeenten vanaf 2016 ontslaat van hun verplichting om een openbare bibliotheek open te houden.

Juist omdat die ingreep zo onverwacht kwam, was de eerste reactie van veel critici persoonlijk en emotioneel. Ze hadden het over de bibliotheek van hun eigen jeugd, aan Musti, Pietje Puk of Ik, Jan Cremer, in twee delen. Waarop de minister wat voorspelbaar kon repliceren dat de tijden veranderd zijn, dat er vandaag digitale boeken zijn, en internet bestaat. Alles evolueert, dus ook de bibliotheek.

Tot op de Facebookpagina’s van zijn critici counterde Sven Gatz het verwijt dat hij een cultuurbarbaar zou zijn. “Ochot, ochot, de grote woorden worden bovengehaald.” Hij wil namelijk niet geloven dat de gemeenten zomaar hun bibliotheek zouden sluiten: “Tell me, Sherlock, waarom?” Men hoeft nochtans geen vergrootglas te hebben om op die retorische vraag een antwoord te vinden: omdat de minister zelf mogelijk maakt dat straks kan wat nu niet mag. Pas in De Zevende Dag gaf Sven Gatz dat ook toe: dat het best mogelijk is dat “hier en daar een bibliotheek sluit.”

Op internet vindt men toch alles?

Het zijn namelijk de gemeenten zelf die er bij Gatz op hebben aangedrongen om een einde te maken aan die verplichting om een bibliotheek uit te baten. Vandaar dat er ook nog niet veel weerstand te horen was bij zijn de Vlaamse coalitiepartners van CD&V en N-VA. Beide partijen leveren het gros van de lokale bestuurders, zeker in de kleine gemeenten. Hun oorverdovend stilzwijgen is een signaal dat een aantal Vlaamse schepencolleges niet vindt dat in bibliotheken een prioriteit hoeven te zijn in tijden van besparingen. De minister heeft hen trouwens de gedroomde uitvlucht gegeven. Er is toch internet? Op internet vindt men toch alles wat men wil, gratis bovendien? Ook voor cultuur en boeken dient ‘internet’ zich af als ’s werelds grootste afhaalchinees.

Ook al hebben de gemeentelijke bibliotheken al decennia hun waarde bewezen als hoeksteen van cultuurverspreiding en -democratisering, toch mogen ze straks op de schop. Er wordt niets afgeschaft: het ‘hoeft alleen niet meer’. Vandaar dat er geen echt debat is gevolgd, en dat de minister niet verplicht is geworden zich met hard cijfermateriaal te verantwoorden. Hoe zit het eigenlijk met onze bibliotheken? Hoeveel bezoekers zijn er? Hoeveel kinderen, hoeveel ouderen? Wat ontlenen ze? Hoe veel kost dat? Wat als er geen bibliotheken meer zijn, of minder? Waarom zijn gratis openbare bibliotheken geen prioriteit meer, en lage roamingtarieven wel. Vorige week hebben we het nog niet mogen vernemen.

Het debat gaat blijkbaar vooral om de vrijheid van de lokale politici om meer te mogen doen met minder geld. Het gaat niet meer of het volk nog kan of mag lezen. Het Vlaamse volk kan al surfen.