‘België is een structureel racistisch land’

Een half jaar nadat ze de prestigieuze Nigeria Prize for Literature kreeg, publiceert de Nigeriaans-Belgische schrijfster Chika Unigwe haar vierde roman. Unigwe is scherp voor haar tweede vaderland. ‘De Afrikaanse gemeenschap in België heeft nog altijd geen stem.’

U schrijft uw boeken in het Engels, maar ze verschijnen eerst in het Nederlands. Vindt u het vreemd om uw boeken in het Nederlands te lezen?

Unigwe: Daar heb ik nog nooit bij stilgestaan. Als ik mijn eigen werk al lees, is het meestal om te controleren, en dat kost je toch meer tijd en moeite. Ik lees mijn eigen boeken nooit voor mijn plezier. (lachend) Dat zou een beetje narcistisch zijn. Ik lees er ondertussen zo vaak uit voor dat het voelt als mijn eigen vertaling.

Is schrijven in het Nederlands anders?

Unigwe: Ja, omdat Nederlands met een andere structuur werkt dan Engels. Ik heb Nederlands geleerd als een volwassene: er zijn nuances die mij ontgaan. Ik schrijf helemaal anders wanneer ik Nederlands schrijf. Mijn zinnen zijn korter, ik gebruik andere metaforen, ik schrijf ook andere verhalen. Bijna alle verhalen die ik in het Nederlands geschreven heb, gaan over migratie. Ze zijn misschien meer uit het leven gegrepen, omdat ik zelf nooit Nederlands geleerd zou hebben als ik niet was gemigreerd. Ik zou het heel moeilijk vinden om een ander soort verhalen te schrijven.

U schrijft dat u pas zwart bent geworden door naar België te komen. Wat bedoelt u daarmee?

Unigwe: Toen ik naar België verhuisde, kwam ik aan in een land waar ik in de eerste plaats een zwarte was. Ik zal nooit de eerste keer vergeten dat ik een VDAB-kantoor binnenliep. Ik had toen twee universitaire diploma’s en werkte aan een doctoraat, maar ik wilde even een pauze nemen en wat gaan werken. Nog voor ik iets gezegd had, vertelde het meisje aan de balie me dat ze nog kuisvrouwen zochten en ik diezelfde dag al kon beginnen. Dat zegt ze alleen omdat ik zwart ben. Ze vroeg me niet eens naar diploma’s of werkervaring of wat voor job ik zocht. Zwart zijn in het België van 2013 betekent dat je waarschijnlijk van het OCMW leeft, of in het beste geval arbeider bent.

U woonde korte tijd in de Verenigde Staten en Canada. Gaan Noord-Amerikanen anders om met ras?

Unigwe: Heel zeker. Omdat ze een andere geschiedenis met zwarte mensen hebben. In Canada of de VS zijn mensen het gewoon om naar het ziekenhuis te gaan en daar een zwarte arts te zien. Dat is hier niet zo. Belgen worden zelden op een positieve manier met anderskleurigen geconfronteerd, behalve misschien in Brussel. Hier in Turnhout werken alle zwarten in de fabriek, zelfs degenen met een diploma. Vlaanderen is een heel blanke gemeenschap. Als die vrouw in het uitzendkantoor ooit al eens zwarten in andere beroepen had gezien, zou ze mij niet zo behandelen.

Treedt de overheid te laks op tegen racisme?

Unigwe: Dat is toch duidelijk? Er zijn bedrijven die het aandurven om geen zwarten of moslims aan te nemen. Er zijn mensen die weigeren een huis te verhuren aan een zwarte. Dat is tegen de wet, maar toch doen ze het, omdat ze weten dat er straffeloosheid heerst. Het kan alleen stoppen als die mensen gestraft worden. Onlangs werd een vriendin van me door een uitzendkantoor uitgestuurd om ergens te werken. Toen ze aankwam en de bazen zagen dat ze zwart was, werd ze gewoon teruggestuurd: ze wilden niet met zwarten werken. Uitzendkantoren volgen zoiets niet op, die zoeken gewoon ander werk. De Afrikaanse gemeenschap in België heeft nog altijd geen stem.

Onderschatten we het racisme van de gemiddelde Vlaming?

Unigwe: Ik denk het wel. Hoeveel Vlamingen zeggen niet: ‘Ik ben niet racistisch, máár…’ Of: ‘Gij zijt een goeie, gij moogt blijven.’ In Europese studies over racisme scoort België heel slecht. Als zwarte merk je gewoon dat België een structureel racistisch land is. Racisme is hier latent aanwezig. Ik word nooit voor ‘vuile zwarte’ uitgescholden – dat zou eigenlijk een stuk gemakkelijker zijn, dan weet je tenminste wat voor iemand je voor je hebt. (JZ)

Het volledige interview met Chika Unigwe vindt u deze week in Knack.