‘Aanpak van de corona-pandemie: vier lessen voor het toekomstig wetenschapsbeleid’

‘Wat kan het wetenschapsbeleid van de coronacrisis leren?’ vraagt professor Jean-Claude Burgelman (VUB). Hij ziet vier belangrijke lessen voor het toekomstig wetenschapsbeleid. ‘We kunnen niet nog eens de wereld stilleggen omdat we liever de wetenschap negeren.’

De eerste les die we uit deze coronacrisis kunnen trekken is: ”Science matters”. Zonder de wetenschap en de massale mobilisatie van het wetenschappelijk ecosysteem – van prof tot doctoraal student, publiek en privaat, op de universiteiten en in de ziekenhuizen – is het zo goed als zeker dat de impact van corona vele malen erger zou zijn dan wat we nu meemaken. Idem voor het vinden van een nieuw vaccin. Er zijn, op basis van een recent bekend gemaakt overzicht van het Belgisch Anti Kanker fonds, nu al meer dan 240 clinical trials wereldwijd gekend die aan de slag zijn met het virus en afgaande op wat Paul Stoffels, head of Research bij Johnson&Johnson, in De Tijd beweerde kan, dankzij een globale en massale samenwerking tussen private en publieke onderzoekers, een vaccin tegen begin volgend jaar klaar zijn.

Aanpak van de corona-pandemie: vier lessen voor het toekomstig wetenschapsbeleid.

Kortom de schaal, snelheid en efficientie waarmee de wetenschap dit aanpakt, is ongezien. En wat daarbij opvalt is dat de bevolking dit vertrouwt en alle politici, inmiddels ook de populisten, hun beleid plooien naar wat de wetenschap als meest rationele strategie naar voor schuift.

Zelfs de de Britse minister Michael Gove – beroemd om zijn redelijk populistische Brexit-uitspraak dat ’the people of this country have had enough of experts’ – gaat nu volledig voort op wat zijn experten zeggen.

Het jarenlange wetenschapelijke onderzoek was nodig om die expertise op te bouwen en dat heeft inderdaad miljarden gekost, geld waar wetenschappers en hun pleitbezorgers om de zoveel jaar moeten voor smeken. Wel die miljardeninvestering zal nu, om Bill Gates te parafraseren, trillioenen besparen die de pandemie ons zou kosten indien we de wetenschappers en hun expertise nu niet zouden hebben.

De tweede les is dat de manier waarop de wetenschap de Coronacrisis aanpakt, gebaseerd is op open beschikbare research data en transparante collobaratie. Het voorbeeld van daarnet – waarbij het Belgische antikankerfonds zijn algoritmes om clinical trials voor kankeronderzoek te bundelen, heeft omgeturnd tot iets analoog om de clinical trials die nu aan de gang zijn in de strijd tegen het nieuwe coronavirus, wereldwijd in kaart te brengen, kan alleen werken omdat die data beschikbaar zijn in formaten die ‘machine readable’ zijn.

Zo gebeurt ongeveer alles wat er nu gaande is in de zoektocht naar medicijnen en vaccins voor covid-19, zowel als in het in kaart brengen van wat het beste maatschappelijke en economische beleid is ter preventie en voor de exit, in ‘real time open science’. Zo goed als alle uitgevers ter wereld hebben hun wetenschappelijke artikels vrijgegeven (vanachter de paywalls gehaald) en alle labs draaien zoveel mogelijk op geuniformiseerde data sets.

Niemand kan immers nog aanvoeren – zoals al decennia gebeurt – dat gesloten wetenschap, gebaseerd op niet uitwisselbare data formats, superieur is.

Waar we met de Europese Commissie jaren voor hebben geijverd, namelijk dat het resultaat van wetenschap een publiek goed is en dus vrij beschikbaar moet zijn voor hergebruik, is nu de facto zo in het corona-onderzoek. De kans dat hiermee open science – eindelijk – de standaard wordt voor het overgrote deel van de wetenschap is dan ook in minder dan twee maand tijd zeer reëel geworden. Niemand kan immers nog aanvoeren – zoals al decennia gebeurt – dat gesloten wetenschap, gebaseerd op niet-uitwisselbare data formats, superieur is. Net zoals niemand zal betwijfelen dat we bij de volgende pandemie of crisis sneller zullen moet reageren en dus de data en artikelen proactief “ín real time” beschikbaar zullen moeten zijn. Zo wil het Virus Outbreak Data Network, (een public-private effort) lessen trekken uit de ervaringen met covid-19 door alle relevante virusdata voor komende pandemieën, open en toegankelijk vindbaar te maken.

En dat is meteen de derde les die we nu leren: dat willen we komende pandemien en bij uitbreiding globale crisissen met zoveel mogelijk wetenschap aankunnen, er geen beter manier is om open science als standaard voor de wetenschap van de 21ste eeuw te hebben.

Zowat alle grote uitdagingen – netjes opgelijst in de susainable development goals (SDG’s) van de UN – die deze eeuw op ons afkomen, vragen om een open science-benadering. Klimaatverandering, biodiversiteit, de kwaliteit van ons voedselsysteem, de gezondheid van onze oceanen, maar ook migratie en armoede, vertonen dezelfde kernmerken als een pandemie: ze zijn bij uitstek globaal, kunnen enkel globaal en interdisciplinair aangeopakt worden en vereisen dus dezelfde globale en open wetenschapsaanpak.

De vierde en meest complexe les uit deze de coronacrisis ten slotte is dat goede wetenschap op zich alleen niet volstaat. Reeds vroeg in het ontwikkelingspatroon van het coronavirus wist de wetenschap wat er gaande was en werd er gewaarschuwd. Om diverse redenen hebben te veel beleidsvoerders daar te laat op gereageerd, in sommige gevallen het probleem zelfs blootweg ontkend of gebanaliseerd. Vergelijkbaar met de klimaatproblematiek dus: de bewijzen zijn er, maar het duurde decennia voor het merendeel van de beleidsvoerders die bewijzen ernstig nam.

Hoe kunnen we dit in de toekomst vermijden? Een communicatieprobleem is dit niet. Ikzelf heb jarenlang duizenden rapporten, tientallen expertgroepen en honderden vulgarisatoren in en rond de Europese Commissie zien bewegen om te weten dat er meer dan genoeg communicatie is.

We hebben niet nog meer communicatie nodig, maar iets dwingenders. Er moet een ‘red flag-mechanisme’ worden uitgebouwd waarbij op basis van de grootst mogelijke bewijsvoering dat een bepaald probleem een kritische onderwaarde heeft bereikt, beleidsvoerders worden verplicht om onmiddellijke actie te ondernemen. Net zoals we ooit afspraken dat van zodra een bepaalde korf goederen en diensten een bepaalde prijs overstijgen, de lonen automatisch geindexeerd worden, zouden we kunnen afspreken dat wanneer in de SDG’s bepaalde indicatoren op rood gaan staan, corrective acties moeten ondernomen worden.

Dat is geen makkelijke taak, maar wel één die nodig is als we rekening houden met wat er nog op ons kan afkomen. Het immense globale prestige dat de wetenschap gekregen heeft door de strijd tegen het coronavirus, moet aanleiding geven om hierover na te denken, en ernaar te handelen. We kunnen niet nog eens de wereld stilleggen omdat we liever de wetenschap negeren.

Jean-Claude Burgelman was gedurend 20 jaar werkzaam in het onderzoeks deel van de EC war hij verantwoordelijk was voor het rond open data en open science. Hij is nu prof open science-beleid aan de VUB en verbonden aan het VUB AI centre for the Common Good.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content