’60 jaar Verdrag van Rome: 10 uitdagingen voor de Europese Unie’

Vandaag wordt de 60ste verjaardag herdacht van het Verdrag van Rome. Maar valt er veel te vieren, vraagt professor Herman Matthijs zich af. Hij analyseert de problemen waar de EU nu voor staat.

De EU kent vele uitdagingen en dat is zeker niet verwonderlijk in een groep van 28 lidstaten.

1. De sociale dumping in interne markt is een probleem voor het West-Europees maatschappelijk systeem. Tot nader order heeft de EU Commissie hier nog niets structureel aan gedaan en dat zal de sympathie van de mensen voor de EU zeker niet verhogen.

2. De EU heeft zich deze eeuw nogal gedragen als Kafka. Inderdaad voor alles en nog wat bestaan er Europese regels. In feite is de EU administratie een harmoniserende machine geworden tussen onvergelijkbare landen, wat leidt tot een neerwaartse nivellering.

3. De EU heeft veel sympathie verloren bij de bevolking als gevolg van de massieve migratiestroom. Men krijgt geen vat op de controle van de buitengrenzen in het kader van de Schengenzone en de aanwezigheid van mensen zonder papieren ondermijnt ons sociaal economisch systeem. Het Europees antwoord is dat men zes miljard euro per jaar geeft aan Turkije. De populariteit van de EU zal onmiddellijk stijgen als men nu eens duidelijk zegt dat er geen geld meer gaat naar Turkije en dat dit land nooit lid kan worden van de Unie.

4. Sinds de mislukte poging van een Europese defensie in 1954, leeft Europa van de NAVO-veiligheid. Dat West – en Noord-Europa al 70 jaar vrede kennen is vooral te danken aan de NAVO. Maar er komt nu wel een eind aan het feit dat de Amerikaanse belastingbetalers blijven betalen voor de Europese veiligheid. Hieromtrent is er nog geen Europees antwoord beschikbaar.

5. Dat de EEG gedurende de vorige eeuw grootse successen heeft geboekt, was vooral gerelateerd met de landbouwpolitiek. De prijzen waren voor de consument betaalbaar, de boeren hadden een relatief zeker inkomen en Europa was grotendeels zelfvoorzienend qua voedsel. Maar deze eeuw is er met dit dossier weinig gebeurd. Inderdaad, voedsel is veel duurder geworden voor de burgers ende landbouwsector zalonder druk komen te staan met het CETA verdraginzake de vrijhandel met Canada.

6. De financiering van de EU gebeurt op basis van de zogenaamde eigen middelen en daarbij wordt vooral gebruik gemaakt van een heffing op het bruto nationaal inkomen (BNI) van de lidstaten. Met andere woorden, de rijkere landen betalen meer dan de armere leden. Anno 2017 zien we dat de 15 lidstaten van 1995 nog steeds 92% van de EU financieren. Alle uitbreidingen van deze eeuw zijn geen financieel succes te noemen. De geïntroduceerde BTW van 1970 wordt maar voor 0,3% afgedragen aan Europa en daarmede is er ook geen sprake van echte eigen middelen voor de Europese begroting.Met een begroting van quasi145 miljard euro stelt de EU budgettair niets voor, zeker niet in vergelijking met de Amerikaanse federale begroting (4.000 miljard dollar).

7. Het hele uitgavensysteem van de EU is gebaseerd op het MFK (Meerjarig Financieel Kader) tot in 2020. Dit systeem draagt weinig bij aan de economische heropstanding van Europa, doch is vooral een groot herverdelingsstelsel.

8. De Nederlandse Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem kreeg deze week nogal wat over zich heen naar aanleiding van zijn interview in de Duitse krant FAZ. Maar het is een feit dat nogal wat zuiderse eurolanden niet veel activiteit aan de dag leggen om tot structurele besparingen alsook hervormingen te komen. Veel van deze landen leven nog in de vorige eeuw met het idee dat men de economie kan leiden door middel van inflatie, schuld, tekorten, hogere renten en devaluaties. Die noord-zuid-breuklijn in de eurozone is een niet te ontkennen feit. Maar het uittredend Nederlands kabinet Rutte-Dijsselbloem heeft een schitterend economisch budgettair rapport afgeleverd: werkloosheid onder de 5%, schuld naar de 62% BBP, een overschot van 3 miljard op de begroting etc.. De zuiderse landen zouden beter eens op scholing gaan in Nederland. Dijsselbloem zal zichzelf wel niet opvolgen als voorzitter van de eurogroep. In samenhang met het idee dat men erover spreekt om van dit voorzitterschap een vaste functie te maken, stelt zich de vraag : wie volgt Dijsselbloem op? De zuiderse landen komen in feite niet in aanmerkingwegens te problematisch. Duitsland kan het politiek moeilijk zelf gaan leiden als kern van de eurogroep . Nederland heeft het reeds gehad, Ierland is te weinig gerelateerd met Duitsland, Luxemburg heeft reeds de Voorzitter van de Commissie, Finland en de Baltische staten zijn er ook nog. Maar begin volgend jaar is de Belgische Minister van Financiën de ‘ancien’ in deze groep. JohanVan Overtveldt aan het hoofd van de eurogroep.

9. De Eurozone blijft een probleem door de vele probleem landen in deze groep. De problemen rond de Italiaanse banken kan men niet blijvend voor zich uitschuiven. Daarmee wordt de eurozone opnieuw geconfronteerd met een lidstaat die veelhulp nodig heeft, maar wel een Grieks probleem in het veelvuldig Italiaans kwadraat.

10. De Brexit is een nieuw gegeven voor de EU. Inderdaad, de tweede economie van de EU en de belangrijkste militaire macht verlaat de EU en niemand kan garanderen dat er geen andere landen zullen gaan volgen. Het beste antwoord voor de Brexit is dat het Verenigd Koninkrijk aan boord blijft van de interne markt van de EER (Europese Economisch Ruimte).

Hoe moet het nu verder?

De zestigste verjaardag van de EEG is geen dag om hoera te roepen. De problematische dossiers hangen als orkaanwolken boven de toekomst van de EU. De EU Commissie lanceert een witboek met mogelijks in te slagen wegen: minder integratie, meer integratie, een status quo of een ‘restart’ met een aantal kernlanden. Alleen dit laatste idee is realistisch te noemen en kan ook alleen maar bijdragen aan de welvaart. De groep van 28 lidstaten is te groot geworden en een EU van 27 is even verdeeld dan met de Britten. Ook de eurozone is met 19 landen een te groots geheel geworden. In ieder geval zal een ‘restart’ dienen te gebeuren met een deel van de eurogroep. Maar dan moet het duidelijk zijn dat de economische – en budgettaire divergentie strikt moet worden bewaakt.

In ieder geval is 2017 een Europees electoraal jaar en het zal wachten zijn tot alle verkiezingen verlopen zijn om enig correct beeld te krijgen over de toekomst van de Europese Unie.

Conclusie

Premier Charles Michel kan dit weekend genieten van de Romeinse feestelijkheden. Een geluk voor hem is dat de begrotingscontrole reeds is afgelopen en dat in een ongekende snelheid. Dat gebeurde tot grote verbazing van de oppositie. Dit weekend zou een dergelijk akkoord veel moeilijker realiseerbaar zijn, gelet op de ophefmakende RTBF-La Libre peiling. De weekendtalk en de partijbureaus van maandag zullen vooral daarover gaan. De tendensen daarin zorgen voor veel zenuwachtigheid, zowel bij de oppositie als de meerderheid. De politieke marketingbureaus gaan gouden zaken doen.