Jantien Seeuws

’50 tinten grijs in de wetgeving: in België hebben beoefenaars van SM geen rechten’

Jantien Seeuws Jantien Seeuws is klinisch psychologe en studeerde af met een kwalitatieve studie over BDSM in Vlaanderen.

In België hebben beoefenaars van SM geen rechten. Psychologe Jantien Seeuws pleit voor een aanpassing aan de wetgeving, en schetst meteen ook de moeilijkheden. ‘Wij ondertekenen ook geen document voor we het bed induiken.’

Ondanks de vernietigende recensies werd de trilogie Vijftig tinten grijs van E.L. James met 60 miljoen exemplaren over de toonbank een wereldwijde hype. De verfilming ging verder op dit elan door reeds in voorverkoop alle records te breken. Ladies Nights combineerden de erotische prent met gecommercialiseerd seksspeelgoed en een fotoshoot aan de zijde van halfnaakte krachtpatsers die Christian Grey moesten symboliseren.

Na Grindr en Tinder bestaat er nu ook Whiplr, de dating-app voor kinksters. Fetisjfeest Wasteland merkte eerder deze week zachtjes op dat er een opvallend verhoogde belangstelling voor het event is. BDSM mag dan wel hot topic zijn, juridisch blijft een debat helaas uit.

Generatie sadomasochisten

De poespas rond #FSOGthemovie zorgt ervoor dat BDSM meer bespreekbaar wordt voor het grote publiek, dat misschien aan het experimenteren slaat. Anderzijds bevestigt de film enkele misvattingen verbonden aan BDSM-relaties. De Vlaamse BDSM-scene hangt aan elkaar van liefdesverhalen, maar geen enkel daarvan beantwoordt aan de exuberante relatie tussen de getormenteerde Christian Grey en de onbevangen Anastasia Steele. Ook het foutieve idee dat misbruik aan de oorsprong ligt van BDSM-verlangens, wordt bevestigd.

’50 tinten grijs in de wetgeving: SM-liefhebbers zijn in België nog altijd afhankelijk van de goodwill van de rechter’

Mr. Grey neemt na een misbruikverleden de controle, om eerder zijn (bindings)angst dan Ana meester te zijn. De film maakt duidelijk waarom het geen goed idee is om met BDSM te beginnen als oplossing voor een onverwerkt jeugdtrauma of als je geen masochistische gevoelens koestert. De kans dat Vijftig tinten plotsklaps een generatie sadomasochisten zal voortbrengen, lijkt mij eerder klein. Mensen die BDSM ervaren als een deel van zichzelf hebben deze hype niet nodig om dat vroeg of laat te ontdekken.

Vergeet In De Gloria

Hoewel het overkoepelende acroniem verwijst naar de aspecten bondage & discipline, dominantie & submissie, sadisme & masochisme, omvat BDSM een breed spectrum aan activiteiten en vormen van interpersoonlijke (liefdes)relaties en alternatieve seksualiteitsbeleving. BDSM kan voor iemand ook louter draaien om het artistieke aspect aan bijvoorbeeld bondage of fetisjisme. Vaak blijkt het een combinatie of uitbreiding te zijn van al het voorgaande, in lichte tot extremere vormen. Vergeet In De Gloria-toestanden waarin directeurs met een bal in de mond over hun bureau liggen om alle verantwoordelijkheid even te laten varen. Onderdanig, dominant of switch zijn, staat los van functie, geslacht, genderidentiteit of sociaal economische status. Sommigen zien het als een lifestyle, maar meer dan de helft voelt het aan als een geaardheid.

Juridische afstraffing

Niettegenstaande BDSM alomtegenwoordig is en beoefenaars aangeven dat het hun leven verrijkt, wordt het anno 2015 nog steeds ten onrechte juridisch afgestraft en gepathologiseerd. In de nieuwste versie van het handboek der psychische stoornissen (DSM-5), staan fetisjisme en sadomasochisme wederom vermeld als een parafilie. Menig onderzoek wees nochtans uit dat de voorkeur voor BDSM geen psychopathologie veronderstelt. Slechts een kleine alinea geeft aan dat er geen diagnose aan gekoppeld mag worden als de act met een instemmende partner beleefd wordt en geen lijden van de beoefenaar of derden veroorzaakt. Moeilijk te zeggen eenmaal je aan een Sint-Andreaskruis hangt.

Instemmen met geweld op zichzelf

Ook de strafwet lijkt alles dat verder gaat dan zogenaamde ‘lichte slaapkamer-SM’ te zien als iets ver voorbij de aanvaardbare grenzen van conventionele heteronormatieve seksualiteit. Maar hoe kan je als buitenstaander bepalen wat ‘lichte’ SM is, als je geen zicht hebt op BDSM an sich? Toch wordt BDSM de facto beschouwd als een vorm van slagen en verwondingen (artikel 398 Strafwetboek), en is het bezit van sadomasochistisch materiaal in strijd met de wapenwetgeving.

Of je ook vervolgd wordt, zal dan afhangen van de goodwill van de agent of rechter die je voor je hebt. Volgens het Belgische strafrecht kan men nooit toestemmen met geweld op zichzelf. De euthanasiewet, gevechtssport en noodzakelijke chirurgie vormen hierop uitzonderingen. Serge Gutwirth en Paul De Hert, professoren aan de faculteit Recht en Criminologie aan de VUB, stelden zich in 2009 de vraag in welk opzicht het sadomasochisme verschilt van boksen. In beide gevallen is er immers sprake van slagen, maar zijn er ook afspraken, spelregels en wederzijdse toestemming.

De enige uitsluitingsgrond die voor een vrijwillig sadomasochistisch spel tussen meerderjarigen ingeroepen kan worden, betreft het grondrecht op privacy dat de seksuele vrijheid en autonomie beschermt, zoals dat door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (8 § 1 EVRM) en het Europees Hof vorm wordt gegeven.

Openbare moraal

De Belgische overheid mag dit grondrecht echter aan een reeks strikte voorwaarden onderwerpen, waardoor de strafrechtelijke immuniteit vervalt en men alsnog een inmenging in iemands privéleven kan rechtvaardigen in het belang van de volksgezondheid. Een sadomasochistisch spel zou indruisen tegen de goede zeden en potentieel gevaar creëren voor letsels en verminkingen. Als openbare moraal en eerbied voor menselijke waardigheid – weliswaar goed bedoeld – primeren op vrije keuze en seksuele autonomie, bestaat echter het gevaar dat men seksuele vrijheid beperkt tot de norm.

Alles wat daarbuiten valt, wordt dan begrensd, gecontroleerd en veroordeeld. Het verhaal van de Mechelse strafrechter Koen Aurousseau illustreerde ondubbelzinnig hoe complex het strafrecht met betrekking tot deze van de norm afwijkende seksuele activiteit is. In november 2014, achttien jaar na de zaak Aurousseau, werd een koppel uit Anzegem veroordeeld omwille van sadomasochisme. Het blijft juridisch onduidelijk wat BDSM’ers nu wel en niet mogen doen.

Hindernissen voor een wettelijk kader

BDSM een wettelijk kader verschaffen kan daarvoor een oplossing zijn, maar levert tegelijk enkele hindernissen op. Om BDSM als seksuele activiteit tussen daarmee instemmende volwassen toe te voegen als uitzondering op artikel 398 in het Strafwetboek inzake slagen en verwondingen, moet eerst duidelijk afgebakend worden wat de gangbare regels binnen deze subcultuur zijn, analoog aan de gevechtssport.

Instemming blijft het belangrijkste argument en zou als noodzakelijke voorwaarde opgenomen kunnen worden. Maar wat als iemand ermee instemt zich een been te laten amputeren binnen een sadomasochistisch spel? En wat gebeurt er als iemand nadien de instemming terug intrekt? Een schriftelijke overeenkomst tussen sadist en masochist voorafgaand aan elke sadomasochistische interactie kan betwist worden en is discriminerend. Wij ondertekenen immers ook geen document vooraleer we het bed induiken.

Afbakening impliceert beperking

Binnen de BDSM-scene is er bovendien geen consensus over wat vrijwillig, veilig & verantwoord (VVV) spelen is. Sommigen hebben het liever over safe, sane & consensual (SSC). Maar hoe definieer je wat sane is en wat daarbuiten valt? Anderen stellen dat risk-aware consensual kink (RACK) een betere omschrijving is omwille van het feit dat er steeds risico’s verbonden blijven aan het beoefenen van sadomasochisme. Er zal altijd een groep liefhebbers zijn die uit de boot valt en strafbaar blijft door de vergelijking met de ‘normatieve SM’er’. BDSM wettelijk bepalen impliceert afbakening en daardoor beperking. Veel liefhebbers zitten daar om die reden niet op te wachten, en ergens hebben zij een punt.

BDSM toevoegen aan de anti-discriminatiewet (10 mei 2007) lijkt mij een zinnig alternatief, net zoals dit in 2013 gebeurde voor transgenders. IJveren voor bewustmaking en gelijke rechten is echter niet voldoende. Hieromtrent ook concrete doelen durven te stellen is noodzakelijk. Hoe ga je als partner, collega, hulpverlener, agent of rechter om met mensen die deze seksuele voorkeur hebben? Waar zit het luik BDSM in seksuele opvoeding? Niet om sadomasochisme te promoten, wel om diversiteit in seksueel gedrag en seksuele oriëntatie aan te geven. Hoe kan je ervoor zorgen dat BDSM niet betrokken wordt als argument in een (v)echtscheiding of werkcontext? In navolging van de LGBT-strijd naar legalisering, gelijke rechten en sociale acceptatie in de 20e eeuw, is een wijziging in visie van mensen die hierover beslissen een eerste belangrijke stap. De pathologische representatie van sadomasochisme als geweld tussen instemmende volwassenen moet doorbroken worden. Hoewel er her en der initiatieven als Kajira (de eerste openlijke studentenvereniging voor liefhebbers) verrijzen om de zichtbaarheid van BDSM te verhogen, blijft de juridische grijze zone waarin consensueel sadomasochisme zich nog steeds bevindt er echter voor zorgen dat kinksters voorlopig liever veilig in het donkere verdomhoekje blijven staan.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content