50 jaar stereotypering boven waardering

‘Het is een bedroevende vaststelling, dat net 50 jaar migratie nog geen stap vooruitgang is geboekt’, vindt Khalid El Jafoufi. ‘Een absurd stereotype is, dat de islam de vrouw zou beperken in haar vrijheid en zo ook in haar studies.’

Op een onderwijskundig seminarie rond het thema ‘gender en etniciteit’, van het Vlaams Ministerie van Onderwijs, werd ik samen met drie inspirerende panelleden, geconfronteerd met de dramatische cijfers van het SONAR-onderzoek omtrent schoolloopbanen van jongeren met een migratieachtergrond.

Samen met het publiek zochten we naar de vele verhalen die achter die cijfers schuilgaan. De meest bedroevende vaststelling is het feit dat er na 50 jaar migratie nog geen stap vooruitgang is geboekt. Toch is het een goed teken dat het grote publiek zich stilaan bewust lijkt te worden van deze 50 jaar durende ramp.

Socio-economische factor

Aan de dramatische schoolloopbaan van vele jongeren met een migratieachtergrond liggen vele diverse factoren ten grondslag. Hoofdzakelijk zijn deze socio-economisch van aard. Het ongewijzigde gemiddelde welvaartspeil verklaart voor een zeer groot deel de vroegtijdige schooluitval en de lage doorstroming naar het hoger onderwijs. Ter vergelijking: het percentage aan schooluitval bij autochtonen van een soortgelijke socio-economische klasse, is quasi even dramatisch te noemen.

Ouders van deze kinderen zijn daardoor sneller geneigd om hen te sensibiliseren voor een studiekeuze met ‘prestige’, zonder dat ze rekening houden met hun capaciteiten en interesses. Van de school wordt dan verwacht dat ze deze rol alsnog op zich neemt, door de leerlingen te confronteren met hun sterktes en zwaktes en hen – in samenwerking met de ouders weliswaar – vroegtijdig te remediëren aan de hand van de aangetoonde kwaliteiten en hiaten van desbetreffende leerlingen. De school zou immers een soort ’tweede thuis’ van de kinderen moeten zijn, waar ze zich volledig kunnen ontplooien.

Nergens beter dan thuis?

In theorie zouden scholen de leerlingen ten volle moeten ondersteunen in hun individuele identiteitsontwikkeling, zodat ze de verschillende ontwikkelingsfases probleemloos kunnen doorlopen, en op termijn een specifieke levenswandel voor ogen krijgen.

Desondanks, maken vele jongeren in de praktijk net het tegenovergestelde mee. In ons huidig onderwijssysteem is structurele en evolutieve remediëring gering ingeburgerd. Vaak vindt de enige dierbare vorm van remediëring gemakshalve pas op het einde van het schooljaar plaats. Namelijk het oordeel tot zittenblijven. In een vorig artikel wees ik al op de nefaste gevolgen van deze jammerlijke, en wat mij betreft, zinloze traditie.

Voor de bouw of voor de keuken?

Naast het gebrek aan remediëring, speelt stereotypering na 50 jaar migratie, nog steeds een significante rol in de schoolse beslissingen. Vaak is die stereotyperende vooringenomenheid, cultureel van aard. Zo kreeg ik in mijn eerste jaar ASO het advies om voor een meer praktische opleiding te kiezen. Ik zou naar verluidt ‘praktisch aangelegd’ zijn. Ofwel hebben die leerkrachten een buitengewoon inschattingsvermogen, waardoor ze zonder veelvuldige vaardigheidstesten, hun leerlingen meteen in de ‘geschikte’ richting weten te duwen. Ofwel voldeed ik simpelweg aan het heersende stereotype van de Marokkaan in de bouwsector.

Bij de meisjes is deze situatie zelfs nog problematischer. In vele scholen heerst het stereotiep beeld van kleine Fatima die tevergeefs naar school gaat. Want ondanks het feit dat haar hoofddoek gedwongen van haar hoofd is gerukt, blijft ze uiteindelijk toch gedoemd om in de keuken of aan de naaimachine te belanden. Vele leerkrachten duwen de eindadviezen, bij randgevallen of flagrant gebuisden, dan ook continu in die richting.

Dat er – zeker in concentratiebuurten – een socialisering heerst van traditionele rolpatronen, ontken ik niet. Maar, deze – veelal cultureel – overgeërfde opvattingen, heersen vandaag de dag evengoed bij andere doelgroepen. Zo tonen RoSa-studies ons bijvoorbeeld dat er in het onderwijs van vandaag nog steeds sprake is van zowel horizontale segregatie (met betrekking tot de studiekeuze) als – en vooral – verticale segregatie (met betrekking tot de doorstroming van vrouwen naar leidinggevende functies). De geschiedenis toont zelfs aan dat ons Belgenland bij wijze van spreken, nog maar net werk maakt van een ‘gelijke-kansenbeleid’. Dat zelfs onze huidige regeringen nog steeds overwegend ‘witte mannenbastionnen’ zijn, is in dit geval het perfecte schoolvoorbeeld dat de collectieve mentaliteitswijziging verre van een voldongen feit is.

Laat iedereen in zijn/haar waarde

Een nog absurder vastgeroest stereotype, is de overtuiging dat de islam de vrouw zou beperken in haar vrijheid – en dus ook in haar studiekeuze en schoolloopbaan – . Tja, wat heeft een mens eigenlijk nog meer nodig om de emoties de vrije loop te laten, en een zeer gefrustreerd stuk te schrijven zoals dat van Safâa Achnak?

De realiteit is echter dat hoofddoekdragende meisjes gedwongen worden om zich ofwel te ontdoen van hun eigenheid, ofwel in het beste geval aan thuisonderwijs te doen. (Dat verklaart wellicht voor een groot deel waarom thuisonderwijs in de lift zit). Maar velen slagen niet voor de middenjury, met als gevolg dat de intussen volwassen vrouwen, er gewoon mee kappen.

De consequenties gaan zelfs zo ver, dat de meisjes die deze helse periode in het secundair onderwijs dan toch hebben overleefd, nog steeds niet volledig verlost zijn. Een heel groot deel onder hen, voelt zich nu ook gedwongen om zich wat betreft de studiekeuze aan het hoger onderwijs te schikken tot slechts dat handvol opleidingen waarbij de kans ‘reëel’ is, dat ze later op de arbeidsmarkt in hun volledige identiteit worden aanvaard, en dus uiteraard ook hun hoofddoek niet ter discussie wordt gesteld. En zo blijft de vicieuze cirkel van onrecht maar doorgaan.

Ik heb geen secularisering van mijn hersencellen nodig om in de overtuiging te leven dat vrouwen meer dan dat verdienen. Dat bewustzijn gaf de islam mij al van kindsbeen af. Sterker nog, mijn relatie met de pen bijvoorbeeld, is geheel op conto te schrijven van twee sterke inspirerende hoofddoekdragende dames, die mij het immense belang van participatie en burgerschap bijbrachten. Laat hiermee dan toch op z’n minst één hardnekkige stereotype voorgoed van de baan zijn.