‘40% van het zwerfvuil bestaat uit blikjes en plastic flesjes: tijd om het systeem daarachter aan te pakken’

‘Ook al pronkt de wegwerpindustrie op de festivals met ‘help us recycle’-borden, de afvalberg wordt er niet kleiner op’, schrijven Bram Van Braeckevelt en Mieke Schauvliege van Groen. ‘Het is tijd dat de plasticindustrie haar verantwoordelijkheid opneemt door eindelijk te stoppen met wegwerpplastic.’

Pano doorprikte deze week het hoera-verhaal dat vaak verteld wordt over recyclage. De reportage ging dieper in op ons plastic afval en of het wel gerecycleerd wordt.

https://twitter.com/vrtpano/status/1174550678108352517Panohttps://twitter.com/vrtpano

(Her)bekijk Hoera Recyclage! Onze recyclagecijfers neem je best met een korrel zout. En de uitvoer van bedrijfsafval naar Turkije explodeert, met alle gevolgen van dien #pano @vrtnws @een @kubbenk @pascale_mertens https://t.co/s1PFQzYhA3

— Pano (@vrtpano) September 19, 2019

Afval laat ons niet koud. We zijn sorteerkampioenen en ruimen met velen zwerfvuil op. Dat zullen we komende zaterdag ook zien tijdens de World Cleanup Day. Een initiatief waar burgers het heft in eigen handen nemen en gezamenlijk blikjes, flesjes, peuken, snoepwikkels, en ander zwerfvuil opruimen. Vorig jaar verzamelden 26.000 vrijwilligers in België alleen al 7.000 vuilzakken. Ook dit jaar steken we de handen uit de mouwen. Vlamingen van overal zullen deze zaterdag massaal onze stranden, straten en gemeentepleintjes opruimen. Maar waar zijn we eigenlijk in godsnaam mee bezig? Het gros van de afvalberg komt niet van de burger, maar van multinationals als Coca-Cola en Nestlé. Het wordt hoog tijd dat die wegwerpindustrie zelf haar plastic boeltje opruimt.

Vlaming sorteerkampioen, maar verpakkingsindustrie geen recycleerkampioen

Het probleem ligt in ieder geval niet bij de burger. De Vlaming staat bekend als sorteerkampioen en behoort tot de besten van de EU-klas. Het is vooral de verwerking van het plastic afval die problematisch is. ‘Maar plastic wordt toch gerecycleerd?’ denken velen ongetwijfeld. Niet helemaal. Van al de plastic flessen, flacons en metalen verpakkingen die op de markt komen, recycleren we slechts de helft, stelt onderzoek van Recover (dat is een samenwerkingsverband van afvalintercommunales). De andere helft wordt verbrand bij het restafval of ligt in onze natuur en rivieren.

Ter illustratie, Ecover, producent van schoonmaakproducten, moet haar recyclaat (grondstof) voor gerecycleerde flessen halen uit statiegeldlanden zoals Duitsland en Denemarken omdat het recyclaat uit onze blauwe zak niet zuiver genoeg is. Ook blijkt uit cijfers van Stad Antwerpen, zowat de grootste plastichaven van de wereld, dat in 2017 slechts vijf procent van de ingezamelde PET-flessen via de blauwe zak werd verwerkt tot een nieuwe fles. Dat leest u goed: vijf procent! De rest ging naar laagwaardige toepassingen zoals textielvezels, isolatiematerialen en voedselverpakkingen.

Mooimaken of het systeem aanpakken?

Onze straten, pleinen, bermen en natuur worden intussen bezaaid met zwerfvuil. 40% van dat zwerfvuil bestaat uit blikjes en plastic flesjes. Lokale overheden en talloze vrijwilligers houden zich bezig met deze rotzooi op te kuisen. En dan mogen we nog niet vergeten wat er in onze rivieren en oceanen belandt.

De verpakkingsindustrie is er succesvol in geslaagd om hun verantwoordelijkheden af te schuiven naar de consumenten. Want het is toch niet Coca Cola zelf die dat blikje in de berm gooit? De framing van de plasticindustrie om de burger verantwoordelijk te stellen, wordt niet overal geslikt. Zo is in Nederland de Zwerfinator ontstaan. Dirk Groot, alias de Zwerfinator, ruimt dagelijks zwerfaval. Maar vooral, hij registreert het afval. Zo kan je volgen waar de verpakkingen van Coca Cola en consoorten te vinden zijn. Met af en toe succes. ‘Het probleem met zwerfafval zullen we nooit helemaal kunnen oplossen. Maar met data kunnen we de industrie en overheid sturen, aanjagen en controleren. Noem het helpen.’

Met recyclage alleen gaan we het niet redden

Maar ook al pronkt de wegwerpindustrie op de festivals met ‘help us recycle’-borden, de afvalberg wordt er niet kleiner op. Het is tijd dat de plasticindustrie haar verantwoordelijkheid opneemt door eindelijk te stoppen met wegwerpplastic.

Dat is ook wat Europa wil. Vorig jaar werd er veelbelovende wetgeving over wegwerpplastic goedgekeurd. De EU legt ons een strakke timing voor: tegen 2022 moet België een plan klaar hebben om een ambitieuze en duurzame reductie van wegwerpplastic te realiseren. En tegen 2026 moet deze doelstelling worden gerealiseerd. Dringend tijd om in te zetten op eco-design, statiegeldsystemen en materialenhergebruik.

Verschillende steden en festivals hebben de boot niet gemist. De Gentse feesten zijn vrij van wegwerpplastic, net als het nationale bal in Brussel. Bovendien is het vanaf volgend jaar verboden om wegwerpbekers te gebruiken op evenementen. Het is een mooi begin, maar we zijn er nog lang niet. De druk op de plasticindustrie wordt alsmaar groter. Tijd om die druk om te zetten in wetgeving.

Bram Van Braeckevelt is schepen van Personeel, Werk en Sociale Economie, Openbare Netheid en Toerisme in Gent. Mieke Schauvliege is Vlaams parlementslid voor Groen.