10 jaar na ‘Bye bye Belgium’: ‘Aan Franstalige zijde is men nog steeds niet gerustgesteld’

Edi Clijsters van Vlinks staat stil bij de RTBf-uitzending ‘Bye Bye Belgium’, die tien jaar geleden heel wat stof deed opwaaien.

13 december 2006. In de Belgische ambassade in Berlijn luistert een uitgelezen publiek naar een boeiend gesprek tussen (toenmalig) minister-president Lambertz van de Duitstalige Gemeenschap en (toenmalig) minister-president Beck van de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, over de manier waarop concrete samenwerking tussen aangrenzende regio’s kan helpen om de kloof tussen burger en Europa te dichten.

Maar na een uur of zo beginnen enkele Belgische prominenten wat onrustig op hun stoel te schuiven. Niet vanwege de thema’s die aan bod komen op het podium, maar vanwege de gsm-toestellen die ze op trilfunctie hebben ingesteld. Onmiddellijk na het debat barst dus het telefoneren los. Monden vallen open, vertwijfelde gebaren blijven voor de verre gesprekspartners onzichtbaar, af en toe weerklinkt een holle lach.

In België is namelijk paniek losgebroken. Correctie: in Franstalig België. Want de openbare omroep RTBf heeft zijn gewone uitzending onderbroken voor een extra nieuwsuitzending, heet van de naald, met reporters op de meest gevoelige plaatsen: het Vlaamse Parlement heeft zopas eenzijdig de onafhankelijkheid van Vlaanderen uitgeroepen! Bye bye Belgium!

Ja, de paniek bij kijkers -en bij door hen gealarmeerde buitenlandse journalisten en diplomaten- liep zo hoog op dat de RTBf zich genoodzaakt zag om al na een halfuurtje onderaan het scherm een tekstband te laten meelopen: opgelet, dit is fictie. Het hielp niet. Onderzoek achteraf wees uit dat zelfs daags nadien, toen kranten, radio en tv al uitvoerig hadden bericht over de onverwachte weerklank van de nep-uitzending, toch nog ruim vijf procent van de kijkers betwijfelden of het wel allemaal fictie was geweest.

De uitzending zal gebeiteld blijven in de televisiegeschiedenis van dit land, en werd -terecht – vergeleken met de legendarische radio-stunt “War of the Worlds” waarmee Orson Welles in 1938 miljoenen Amerikanen in paniek bracht. Maar ze zal vooral de geschiedenis ingaan als adembenemende illustratie van het feit dat in België inderdaad twee zeer verschillende samenlevingen cohabiteren, in quasi-onwetendheid over elkaar.

Immers, zo argumenteerden de makers van het programma later toen zij zich zowaar dienden te verantwoorden, het had volstaan om even naar een ander kanaal over te schakelen om te merken dat daar alles gewoon zijn gang ging, en dat dus van een dramatische omwenteling in Brussel geen sprake was. Men hoefde daarvoor zelfs geen Nederlands te verstaan, ook andere Belgische Franstalige zenders hadden hun programmatie geen zier gewijzigd.

Maar hoe gaat dat? Je wordt opgebeld door een panikerende kennis, schakelt over naar RTBf, let niet op dat kleine rode tekstbandje onderaan, bekijkt met stijgende onrust hoe Vlaamse vlaggen door het avonddonkere Brussel paraderen, trams in de uitlopers van het Zoniënwoud worden tegengehouden waar het Brussels Gewest eindigt en het Vlaams Gewest begint, enz.

Kortom: de theorie van de twee verschillende democratieën was sinds die decemberavond in 2006 nooit meer weg te denken. Daar hing een tweede pijnlijke vaststelling mee samen: blijkbaar vonden tienduizenden Franstaligen het perfect denkbaar dat zoiets echt zou kunnen gebeuren. Wanneer en hoe? Allez savoir. Maar het gevoel dat zo’n afscheiding er vroeg of laat zou komen sluimerde blijkbaar al bij heel veel Franstaligen. Het wereldrecord regeringsvorming in 2010-2011 was niet van aard om dat gevoel af te zwakken; daar konden ook enkele pathetische tricolore manifestaties niets aan afdoen.

Struisvogelpolitiek

En nu? Tien jaar na 2006? En ruim twee jaar nadat door de N-VA als grootste Vlaamse én Belgische partij een communautaire wapenstilstand ‘eenzijdig werd afgekondigd’?

Het antwoord lijdt geen twijfel: men is aan Franstalige zijde hoegenaamd niet gerustgesteld. Dat blijkt dezer dagen onder meer uit recente voorpagina’s van veelgelezen magazines als ‘Le Vif’ en ‘Paris Match’. “Belgique = état flamand”, de Vlamingen hebben de macht gegrepen, klonk het bij Le Vif. ‘La flamandisation’ gaat onstuitbaar verder, jammert Paris Match, dat daarmee “een succesrijk plan van Bart De Wever” werkelijkheid ziet worden. En in Wallonië viert de struisvogelpolitiek hoogtij, klaagt Jules Gheude (geestelijke erfgenaam van de legendarische Waalse constitutionalist en politiek denker François Perin) in een recent pamflet, waarin hij de Walen oproept om wakker te worden voor het te laat is. Paniek is dat niet, maar een knagende angst valt niet te ontkennen.

Aan Vlaamse kant vindt men dat alles nogal bevreemdend. Een ‘bye bye’ dat tien jaar aansleept, is maar weinig geloofwaardig. Bovendien werd in traditionele partijen die zich in het verleden uitspraken voor confederalisme, recent een koerswijziging ingezet in de richting van een versterking van het Belgische niveau en wil de grootste Vlaamse partij liefst zelfs het dénken over de toekomst aan banden leggen. Het afscheid wordt zo wel erg lang gerekt.

Edi Clijsters is kernlid van Vlinks