‘Het WK in Qatar moet gebruikt worden als een hefboom voor een betere (voetbal)wereld’

Het WK 2022 zorgt voor controverse. Moeten we naar Qatar gaan of iets anders doen? Het antwoord van Bart Vanreusel, professor emeritus sportsociologie aan de KU Leuven.

De FIFA heeft een patent op wereldvoetbaltoernooien, zoals weldra in Qatar. De organisator van voetbalfeesten laat daarvoor, naar gewoonte, in een onmenselijk tempo voetbaltempels optrekken in peperdure opscheparchitectuur en met grenzeloos geld. Maar de FIFA blijkt niet in staat om nog maar de basisrechten voor de bouwvakkers van die stadions af te dwingen.

Het voetbalfeest in Qatar is gebouwd op moderne slavernij. De slaven in Qatar zijn niet de spelers, maar de bouwvakkers, die werken in onmenselijke en dodelijke omstandigheden. Dat is nog maar eens onaanvaardbaar voor een machtige wereldonderneming als de FIFA. Voetbal, eens de sport van de ‘working class’, offert vandaag het leven van arbeiders op voor eigen grandeur en gewin. Het is bekend, de macht van de organisator van voetbalfeesten FIFA is verreikend, maar vooral verrijkend en corrupt bovendien. Waarom blijven wij mensenlevens kostende voetbalfeesten aanvaarden, bedwelmd door de wereldwijde aantrekkingskracht van het mooie spelletje?

Het liep al fout bij het begin, bij de toekenning van het WK aan Qatar. Die toekenning verliep nog maar eens corrupt. Bovendien werden geen afdwingbare en te controleren voorwaarden gesteld over de werkomstandigheden voor de arbeiders van de praalstadions. Commotie genoeg over de onmenselijke hitte en droogte voor spelers. Maar over de bouwvakkers werd nauwelijks gerept. Toch verschenen al jaren terug rapporten die de onmenselijke toestanden voor de arbeiders in Qatar aanklagen. De door de FIFA gesponsorde, moderne slavernij zorgt pas recent voor wereldwijde verontwaardiging.

Het kon niet uitblijven. De oproep voor een boycot van het WK in Qatar klinkt nu luid en wereldwijd. Dat is begrijpelijk. We aanvaarden het onrecht en de arrogantie van macht en geld van voetbalorganisaties niet meer. Ook de cynische knipoog en het naïef wegkijken – straks is het feest – nemen we er niet meer bij.

Nu kent het boycotten van wereldportevenementen al een geschiedenis van meer dan honderd jaar. Maar de les is duidelijk: boycots, hoe goed bedoeld ook, werken niet. Boycots van sportevenementen hollen achter de feiten aan, ze halen het beoogde effect niet, ze verzwakken door een tekort aan solidariteit, ze wakkeren verdeeldheid aan, ze scheppen zelfs sympathie voor wie geboycot wordt of ze treffen nog meer wie al getroffen wordt. De toestand van de arbeiders in Qatar wordt niet beter door een boycot van het WK.

Vandaag zijn er betere, meer creatieve en efficiente manieren om maatschappelijke en economische mistoestanden rond sportevenementen zoals het WK aan te klagen en om maatregelen af te dwingen. Het WK in Qatar biedt een wereldpodium om duidelijk te maken dat we corruptie, dodelijke slavernij en discriminatie door FIFA en lokale actoren in Qatar en elders niet langer aanvaarden.

‘Tous ensemble’ kunnen we onze stem laten horen en eisen stellen. Wereldteams zoals de Rode Duivels kunnen een statement maken als bewuste wereldburgers. De voetbalbonden kunnen hun altijd parate juristen inschakelen. NGO’s als Human Rights Watch moetende volle steun van de sportwereld krijgen. Diplomaten en hoge omes in de voetbaltribunes moeten zich uitspreken over de wantoestanden. Onderzoekjournalisten moeten voluit kunnen berichten. Elke supporter kan zijn stem laten horen via de snelle media. Jeugdclubs kunnen met hun spelers creatieve acties opzetten, supportersclubs kunnen contact zoeken met lokale supporters. Politici moeten klare standpunten innemen en actie ondernemen. Het WK in Qatar moet gebruikt worden als een hefboom voor een betere (voetbal)wereld. Geen boycot, wel een hefboom.

De kernvraag blijft: tolereren we nog dat wereldspelen voor voetbal gedomineerd worden door corruptie en schending van essentiële mensenrechten ten dienste van ons amusement en voetbaltrots? We zouden dit nooit aanvaarden van de dorpsclub waar onze kinderen voetballen. Waarom aanvaarden we dit dan wel van de wereldclub die FIFA heet? Het WK in Qatar moet een hefboom zijn om deze schandvlek van beschaving te bestrijden. We kunnen betere en mooiere wereldsportfeesten opzetten, maar alleen indien we het zelf willen.