‘Zijn er dan zo weinig straffe vrouwen die een plaats in de lijst van ‘grootste Antwerpenaren’ verdienen?’

‘Deze trieste ‘verkiezing’ toont hoe lang de weg is die nog moet worden afgelegd. Want wie er vandaag in slaagt om een lijst van 35 straffe Antwerpenaars op te stellen waar slechts 6 vrouwen in worden opgenomen, kent de geschiedenis van de stad niet’, schrijft een groep Antwerpenaren onder wie Jeroen Olyslaegers, Paula Semer en Kristien Hemmerechts over de ‘verkiezing’ die de stad organiseert om ‘de tien grootste Antwerpenaren’ een plek te geven in Het Steen.

Dit opiniestuk is niet ondertekend door Mala Zimetbaum, Mathilde Schroyens of Regine Beer. De kans was immers kleiner geweest dat u het dan zou lezen. Dat ligt niet aan u. Het ligt ook niet aan de vrouwen. En toch, hun inzet, hun prestatie, kracht en doorzettingsvermogen wordt vergeten. Niet omdat ze niet relevant zijn of omdat ze niets opmerkelijks deden, maar enkel en alleen omdat ze vrouw zijn.

Het Steen, het oudste gebouw van Antwerpen, staat momenteel in de steigers. Wanneer over enkele maanden de deuren terug opengaan, zal het publiek in de iconische trappenhal verwelkomd worden door ‘de tien grootste Antwerpenaren’ uit de geschiedenis van onze schone stad aan de stroom. Om die tien Antwerpenaren te kiezen, lanceren drie partners een wedstrijd waarbij het volk zelf die tien titanen uit de Antwerpse geschiedenis mag aanduiden, de stad Antwerpen, Gazet van Antwerpen en de stadszender ATV. Correctie: de Antwerpenaar mag kiezen uit een vooropgestelde longlist van 35 namen. Van de 35 genomineerden zijn er 29 van het mannelijke geslacht, amper zes onder hen zijn vrouwen.

Zijn er dan écht zo weinig straffe vrouwen die een plaats in die lijst verdienen? Is Antwerpen enkel een mannenzaak? Natuurlijk niet. Het kost zelfs niet zoveel moeite om niet spontaan enkele vrouwennamen aan de lijst toe te voegen. Zo vond men geen plaats voor Mathilde Schroyens, de eerste vrouwelijke burgemeester van Antwerpen, of voor Nicole Van Goethem, de enige Belgische vrouw die ooit een Oscar won. Nochtans beiden Antwerpenaren. Geen eervolle vermelding voor Paula Marckx, de vrouw die er voor zorgde dat kinderen van ongehuwde moeders dezelfde rechten kregen als kinderen van een getrouwd koppel. Nochtans een Antwerpse. Wie het Steen binnenwandelt, zal in de toekomst niet begroet worden door Catherina Van Hemessen, schilder van het bekendste en oudste zelfportret van een vrouw uit de Lage Landen, of Clara Peeters, pionier van het stilleven in de zeventiende eeuwse schilderkunst, of door Amelia Briers en Octavie Van Gaever, jonge heldinnen uit het verzet tijdens WOII. Nochtans zijn zij allemaal Antwerpenaren. Geen Ann Christy of Regina Sluzny, geen Alice Nahon of Anna Janssens. De lijst is te lang om op te noemen en de kans is groot dat u heel wat van die namen niet kent en nog nooit gehoord heeft.

Zo worden de verhalen van vrouwen gewist uit het collectieve geheugen en ondergeschikt gemaakt aan dat van hun mannelijke evenknieën. Zo ook eerder dit jaar, toen het stadsbestuur en twee lokale mediapartners samen besloten de helden van de Antwerpse geschiedschrijving te eren met een portret in Het Steen. Ja, drie partners hebben die lijst van 35 namen gezien. Niemand zag het probleem. Dat gebeurde niet bewust. Hier was geen kwade wil in het spel. “Die straffe Antwerpenaren zijn nu eenmaal mannen. Daar kunnen wij toch niets aan doen?”

Toch wel, daar kunnen we wel degelijk iets aan doen. Door in de eenentwintigste eeuw te leven en doordrongen te zijn van het besef dat de geschiedenis geheel en al onterecht verteld werd vanuit een mannelijk perspectief en dat – als we wat nauwlettender toekijken – dat uiteraard geen correct en objectief perspectief was. We weten vandaag wel beter, althans we zouden beter moeten weten. Vooral beleidsvoerders, meerbepaald die van de grootste stad van Vlaanderen, zouden moeten weten dat je twee decennia diep in de eenentwintigste eeuw niet meer weg komt met een blik op de geschiedenis die pakweg honderd jaar oud is. Dat is belegen paternalistische kaas en daar hebben de zelfbewuste vrouwen in Antwerpen en allicht ook elders, echt geen boodschap meer aan.

Deze trieste ‘verkiezing’ toont hoe lang de weg is die nog moet worden afgelegd. Want wie er vandaag in slaagt om een lijst van 35 straffe Antwerpenaars op te stellen waar slechts 6 vrouwen in worden opgenomen, kent de geschiedenis van de stad niet. Erger nog, ze doen afbreuk aan al die fantastische vrouwen die doorheen de geschiedenis deze stad mee hebben gevormd, gebouwd, verdedigd en veranderd. Het doet afbreuk aan de grenzen die ze hebben verlegd en de levens die ze hebben beïnvloed. Het doet afbreuk aan de stad, haar inwoners en aan dat zo typische Antwerpse ‘chauvinisme’, dat uitstraalt dat Antwerpen de plek is waar nieuwe gedachten geboren worden en tot wasdom komen. Dat vrouwen er net zoveel toe doen dan mannen is niet eens een nieuwe gedachte.

Maar laten we dat idee in Antwerpen wel tot wasdom laten komen en die lijst met 35 namen stante pede in de vuilnisbak gooien. Laten we een nieuwe lijst opstellen die voor de helft uit vrouwen en voor de helft uit mannen bestaat. Wij zijn er van overtuigd dat de jury die werd samengesteld om een selectie te maken uit het aanbod aan historische Antwerpse figuren – en waarin verstandige mensen zetelden – komaf zal maken met het voorgestelde mannenclubje en op het einde van de rit een voorstel zal doen dat onze stad definitief verankert in de eenentwintigste eeuw: een diverse stad die erkent dat zij groot is geworden dankzij de inzet van iedereen, wat ook hun geslacht, kleur, seksuele voorkeur of overtuiging was. Want naast een gezond genderevenwicht is het uiteraard net zo belangrijk dat de diversiteit in de stad weerspiegeld wordt in de lijst van historisch belangrijke Antwerpenaren.

Dit opiniestuk werd niet ondertekend door Mala Zimetbaum, Mathilde Schroyens of Regine Beer. Maar het had wel zo moeten zijn.

Lijst van ondertekenaars:

Bram Dhooghe, feminist

Jan de Zutter, kunsthistoricus en publicist

Jeroen Olyslaegers, auteur

Paul Goris, oud-redacteur De Nieuwe Gazet

Yves Desmet, journalist, oud hoofdredacteur De Morgen

Stef Kamil Carlens, muzikant

Patrick Conrad, auteur, beeldend kunstenaar

Hilde Van Mieghem, regisseur, actrice

Ingrid Vanderveken, auteur

Maud Vanhauwaert, dichteres

Els Dottermans, actrice

Margot Vanderstraeten, auteur

Ellen Schoenaerts, muzikante en theatermaakster

Hinda Bluekens, journalist

Vincent Scheltiens-Ortigosa, historicus UA

Paul Goossens, journalist

Hanan Challouki, onderneemster

Paula Semer, televisiemaakster

Yasmien Naciri, auteur en onderneemster

Kristien Hemmerechts, schrijver

Sofie Decleir, actrice

Karolien Huyghe, organisatrice Gastvrij Antwerpen

Hind Eljadid, woordkunstenaar

Jaouad Alloul, zanger, theatermaker en creatief ondernemer

Chris Van Camp, auteur

Jozefien Daelemans, auteur en columnist De Standaard

Sachli Gholamalizad, actrice en theatermaakster

Karin Hanssen, beeldend kunstenaar, oprichter digitaal promotieplatform Contemporary Women Artists in Belgium

Bert Danckaert, fotograaf

Reinhilde Decleir, actrice en artistieke leiding Tutti Fratelli

Marc Le Bruyn, ere-hoofdadviseur Vlaams Parlement

Fleur Pirets, auteur