Zet die ratingbureaus op hun plaats!

De dictatuur van de ratingbureaus weegt vandaag zwaarder dan ooit en de banken hebben hun verstand nog verder onder nul gedraaid.

De Europese instanties raken er stilaan van overtuigd dat de ratingbureaus de stormram vormen van een frontale aanval tegen de euro. Ze stellen bijna openlijk de vraag: voor wie rijden die ratingbureaus eigenlijk? Met hun argwaan staan ze zeker niet alleen. Waarom oordelen die bureaus nu dat Portugal eigenlijk failliet is en vrijwel zeker zijn schulden niet zal terugbetalen, uitgerekend op het moment dat veel Europeanen met bewondering volgen hoe de Portugezen — met medewerking van de oppositie — de handen in elkaar slaan om uit het moeras te kruipen en intussen door de EU en het IMF tegen hun schuldeisers beschermd worden? Je zou voor minder gaan denken dat iemand veel geld heeft ingezet tegen de euro en zich een redding van de probleemlanden niet wil veroorloven. Een volgende stap is dan, dat je je tegen die manipulaties moet beschermen door de ratingbureaus te gaan reguleren en controleren. Voorstellen in die zin duiken dan ook op.

Maar doen die voorstellen de ratingbureaus niet te veel eer aan? We spreken hier wel over dezelfde bureaus die massa’s boter op het hoofd hebben voor het ontstaan van de financiële crisis. Als zij niet beweerd hadden dat al die herverpakte Amerikaanse woonkredieten superveilig waren, hadden banken over de hele wereld er nooit zodanig hun lot mee verbonden – waardoor ze vervolgens failliet gingen. Dus waarom geloven we die mensen nog?

En zelfs als het waar is dat de bureaus zich met betrekking tot overheidspapier nog maar zelden hebben vergist, blijft het zo dat ze ook maar een mening verkondigen. Die mening, en de argumentatie erachter, kan nuttig zijn voor banken en investeerders die zelf een beslissing moeten nemen, maar ontslaat hen niet van hun verantwoordelijkheid. Het probleem van de financiële wereld vandaag is niet Griekenland of Portugal, maar wel de enorme risico’s die de banken nog steeds op hun balans torsen omdat ze in het verleden hun verstand op nul zetten en anderen hun huiswerk lieten doen. Die risico’s maken dat relatief kleine problemen, zoals Griekenland en Portugal, door de markten ervaren worden als een zwaard van Damocles, met alle overtrokken reacties van dien.

Daarom is het des te erger, dat die les over de eigen verantwoordelijkheid niet geleerd wordt: de dictatuur van de ratingbureaus weegt vandaag zwaarder dan ooit en de banken hebben hun verstand nog verder onder nul gedraaid. Paradoxaal genoeg heeft de regelgever hen daartoe ook verplicht. Waar de Basel-richtlijnen de banken oorspronkelijk gewoon verplichtten om een (weliswaar te kleine) kapitaalbuffer aan te leggen, schrijven ze nu ingewikkelde formules voor waarmee ook allerlei effecten als kapitaal beschouwd kunnen worden. In die formules speelt de rating een doorslaggevende rol; de ratingbureaus zijn daardoor gepromoveerd van zinvolle commentatoren aan de zijlijn tot hoofdrolspelers in het centrum van de markt.

In plaats van onhandige dreigementen te uiten over het controleren en reguleren van de ratingbureaus, zouden de Europese instanties er misschien beter op aansturen de bureaus letterlijk ‘hun plaats’ te wijzen. De Europese Centrale Bank lijkt dat alvast begrepen te hebben. De ECB is niet gebonden door de Basel-regels en hoeft alleen met haar eigen regels rekening te houden, als ze Griekse of Portugese overheidsobligaties als onderpand voor kredieten aanvaardt of weigert.

Vorige week liet de ECB onomwonden weten: ongeacht wat de ratingbureaus zeggen, wij blijven dat papier aanvaarden. Een signaal dat kan tellen.

Luc Baltussen