‘Zaak-El Kaouakibi: één jaar later zijn nog altijd geen stappen gezet om soorgelijke affaires te voorkomen’

Eén jaar geleden brak de affaire rond Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi uit. Dat plaatste twee ernstige politieke systeemfouten in de schijnwerpers: de partijfinanciering en onze subsidies. Beide zijn uiterst genereus en worden te weinig gecontroleerd. Is er verandering op komst?

El Kaouakibi kwam eerst in opspraak met ‘financiële malversaties’ bij Let’s Go Urban, haar dansproject voor kansarme jongeren. Ze ontving daarvoor overheidssubsidies, ondanks eerdere kritiek op de schimmige zakelijke structuur. Geld van de vzw zou bij privé-initiatieven van El Kaouakibi terecht zijn gekomen. Een tweede verhaal gaat over het geld dat El Kaouakibi ontving voor haar lancering in de politiek. De ‘Beyonce van de Vlaamse liberalen’ kreeg 103.000 euro van de Open VLD, wat veel liberalen met verstomming sloeg. Dat die financiële steun liep via vennootschappen waar El Kaouakibi nauw bij betrokken was, riep nog meer vragen op.

De twee zaken zorgden voor ophef. Het parket opende een onderzoek naar fraude met de subsidies. De Open VLD startte een procedure om El Kaouakibi uit de partij te zetten, maar ze stapte zelf op en bleef als onafhankelijke in het Vlaams Parlement zitten. Al sinds oktober 2020 is ze gewettigd afwezig wegens ziekte, haar parlementaire vergoeding viel eind vorig jaar met 40 procent terug tot zowat 3500 euro per maand.

Uit een rapport van de Vlaamse Inspectie voor Financiën bleek dat El Kaouakibi sinds 2012 exact 1.363.622 euro Vlaamse subsidies kreeg voor alles samen 18 dossiers. Er is sprake van ‘subsidieshoppen’. Vlaams minister van Financiën en Begroting, Matthias Diependaele (N-VA), liet uitvogelen dat de Vlaamse regering in 2021 13,3 miljard euro aan subsidies zou uitkeren, bijna een derde van de Vlaamse begroting. Het gaat om een kluwen van subsidiestromen naar lokale besturen (3,8 miljard), werk en sociale economie (2,7 miljard), welzijn, volksgezondheid en gezin (2,1 miljard), onderwijs (1,4 miljard) enzovoort. Cultuur, jeugd, sport en media bengelen met 518 miljoen achteraan.

Diependaele beloofde klaarheid. Tegen 1 juli moet iedereen in een databank het Vlaamse subsidiedossier van elk bedrijf, elke vzw of andere vereniging kunnen inkijken. De cruciale vragen blijven: krijg je zo zicht op de uiteindelijke bestemming van het geld? Wanneer komt er interne budgetcontrole, want uit de zaak-El Kaouakibi blijkt dat de subsidieverleners geen idee hadden waarvoor het geld werd gebruikt. En het debat over de fundamentele kwestie moet nog steeds beginnen: zijn al die subsidies nuttig? Bereiken ze het beoogde effect en zijn ze de efficiëntste manier om dat resultaat te bereiken? Het Rekenhof stelde al meer dan eens vast dat dit niet het geval is.

Eén jaar na het uitbreken van de affaire resten er ook nog vragen over de campagnefinanciering van El Kaouakibi, waarbij ze van de Open VLD 33.000 euro kreeg voor een persoonlijke medewerker, die tijdens de verkiezingscampagne 2019 actief was. Dat geld werd niet aangegeven als verkiezingsuitgave. Partijfinancieringsspecialist Bart Maddens (KU Leuven) sprak over ‘vermoedelijke verkiezingsfraude’. Politoloog Carl Devos (UGent) merkte op: ‘Als dit soort medewerkers niet aangifteplichtig is, zet je de deur open voor heel wat extra uitgaven’ en vroeg om duidelijkheid.

De verkiezingen van 2024 naderen, maar duidelijkheid is er nog steeds niet. De Vlaams Parlementsleden en de controlecommissie voor de verkiezingsuitgaven grepen de zaak niet aan om een eigen vademecum over verkiezingsuitgaven op te stellen. Het lijkt alsof men het liefst alles zo vaag mogelijk houdt, zodat iedereen zijn gang kan gaan. En ook hier moet de fundamentele discussie nog steeds worden gestart: onze politieke partijen hebben geld in overvloed, wanneer beginnen ze met de ontwenningskuur?

Ondanks de verontwaardiging die de affaire-El Kaouakibi veroorzaakte, blijkt dat er één jaar later nog steeds geen stappen werden ondernomen om soortgelijke affaires te voorkomen. Fundamentele vragen over de partijfinanciering en het subsidiesysteem werden aan de kant geschoven. Tot het volgende schandaal.