‘Wordt het ontwerp van begroting goedgekeurd of volgen er voorlopige kredieten?’

Professor Herman Matthijs (VUB, UGent) vraagt zich af wat er in de huidige politieke crisis gebeurt met de begroting.

We naderen het jaareinde en we bevinden ons in volle federale politieke crisis. De vraag stelt zich wat er gaat gebeuren met het begrotingsontwerp voor 2019, of stemt de Kamer van Volksvertegenwoordigers een wet op de voorlopige kredieten?

Begroting

De laatst federale middelen- en uitgavenbegroting voor 2018 werd op 22 december 2017 goedgekeurd tijdens de plenaire zitting van de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

De ontwerpen van 15 oktober betreffende de middelenbegroting (nr. 3293/001, 727 p.) en de algemene uitgavenbegroting (nr. 3294/001, 647 p.) voor 2019 staan eerstdaags geprogrammeerd voor een plenaire vergadering in de Kamer. Aangezien we nog steeds in een parlementaire democratie leven, dienen de verkozenen des volks voor het einde van het jaar de nieuwe begrotingen goed te keuren. Op basis van de nieuw goedgekeurde middelenbegroting kan de regering de bestaande belastingwetten uitvoeren, en leningen afsluiten om het begrotingsdeficit te financieren. Met de nieuwe uitgavenbegroting verkrijgt de regering niet alleen gelimiteerde vereffeningskredieten om betalingen te verrichten, maar ook gelimiteerde vastleggingskredieten om verbintenissen aan te gaan.

Daarenboven moet het vooropgestelde beleid in die begrotingen worden vertaald door een programmawet. Die programmawet kan vervolgens tientallen wetten, KB’s enz. wijzigen, aanvullen of nieuwe creëren. Ook die programmawet moet nog door de Kamer gestemd worden.

Welke regering?

De huidige politieke situatie is er een van ‘du jamais vu’. Is er op federaal niveau nu een nieuwe regering, een doorstartregering, en is ze wel grondwettelijk samengesteld? De meningen onder de politici, journalisten en professoren zijn in ieder geval verdeeld.

Premier Charles Michel (MR) vindt dat de oppositie maar een motie van wantrouwen moet indienen die over zijn lot in de Kamer beslist. De aangenomen motie in de Kamer van afgelopen woensdag om volgende dinsdag een regeringsverklaring te komen afleggen, maakt niet al te veel indruk op de regeringsleider. Het is niettemin opmerkelijk dat de huidige regering geen rekening wil houden met die motie, maar dat wel deed met de resolutie over het Marrakeshpact. Beide hebben geen juridische waarde. Maar beide zijn wel aangenomen door een parlementaire meerderheid. Het uitzonderlijke aan de regering Michel II is dat ze bestaat uit drie partijen (nummer 3 ,4 en 5 in de rangorde volgens aantal zetels), maar dat ze slechts over 52 zetels op 150 beschikt in de Kamer. Op basis van de peiling van begin december (RTL-VTM-Het Laatste Nieuws en Le Soir ) valt ze virtueel terug op 41 zetels.

Wordt het ontwerp van begroting goedgekeurd of volgen er voorlopige kredieten?

Stemming

In principe zou er aanstaande dinsdag moeten gestemd worden over het lot van deze regering. Als premier Michel zich beroept op het regeerakkoord van 2014, dan kan alleen de N-VA hem redden. Want waarom zouden de andere oppositiepartijen dat steunen? Als hij iets anders gaat verklaren, stelt zich de vraag welke oppositiepartij zich daarin herkent? Als de minderheidsregering die stemming overleeft, dan kan ze aan de begrotingsstemming beginnen. Tenminste als de N-VA de regering zou redden. Want als de linkse oppositie de regering-Michel II zou redden, dan gaan die nooit de begrotingsontwerpen 2019 willen goedkeuren. Met andere woorden: de parlementaire goedkeuring van de lopende begrotingsontwerpen 2019 kan enkel gebeuren met de hulp van de N-VA.

Voorlopige kredieten

Als de regering-Michel de stemming dinsdag niet overleeft, dan komt er geen stemming over de begroting en zal er nog in allerijl een ‘voorlopige kredieten’-wet opgemaakt worden. Als de regering de stemming wel overleeft, blijft het afwachten of de begroting wordt goedgekeurd. Als dat laatste niet gebeurt, dan komen we opnieuw uit op een wet van ‘voorlopige kredieten’. Dat laatste komt er in algemene termen (zie art. 55-58 van de wet van 22 mei 2003 houdende de organisatie van de federale begroting) op neer dat de uitgavenkredieten beperkt worden tot maximaal vier maanden (4/12) van de laatst goedgekeurde begroting, namelijk die van 2018. Voor dat jaar werden de middelen- en de uitgavenbegroting goedgekeurd bij de wetten van 22 december 2017 ( staatsblad van 28 december). Als de middelenbegroting sneuvelt, is er sprake van een financiewet. Daardoor kunnen de belastingen verder geïnd worden en leningen worden afgesloten. In de praktijk worden beide dan samengevoegd in een voorlopige wet, waardoor de federale staat budgettaire middelen krijgt en uitgaven kan verrichten. De laatste jaren werd die techniek gebruikt voor 2008, 2009, 2011, 2012 en 2013. In ieder geval is de techniek van de voorlopige kredieten besparend, en omvat ze een veiligheidsmechanisme om te vermijden dat de begroting zou ontsporen tijdens politieke crisissen.

Lopende zaken

Als de regering-Michel de stemming dinsdag niet overleeft, komt er een regering van lopende zaken. Ten eerste stelt zich dan de vraag wanneer er verkiezingen plaatsvinden. Op federaal vlak kan dat vroeger zijn dan 26 mei 2019. Het is op dit ogenblik onduidelijk of er een parlementaire meerderheid bestaat voor vervoegde verkiezingen. Een ander element is dat vele partijen ervan uit gaan dat de vorming van een nieuwe federale regering wel heel lang kan duren. Daardoor zou de regering Michel II met drie partijen en 52 zetels maanden en misschien meer dan één jaar de lopende zaken in handen hebben, met de kabinetten en de daarbij behorende informatie. Het aantal zetels van de politieke formaties in de Kamer (N-VA, PS en SP.A) speelt daarin niet mee. Het is de vraag of die drie partijen dat zien zitten. Misschien behoort een technocratisch overgangskabinet tot de mogelijkheden

Conclusie

De volgende dagen zullen uitsluitsel geven over de vraag of er een begroting 2019 komt, of volgt er een langere periode met voorlopige kredieten. Maar op basis van de feiten – en om het in termen van een examen te stellen – met 52 op 150 zetels maak je zeer weinig kans op een deliberatie. Als er nog een voorlopige kredietenwet moet worden opgesteld en goedgekeurd door de Kamer van Volksvertegenwoordigers, dan zal het kerstreces ergens rond oudejaarsavond beginnen.