‘Open grenzen zijn het project waar zowel links als rechts zich achter kan scharen, als ze maar de tijd nemen om hun vooroordelen opzij te schuiven’, schrijft Lode Cossaer van het Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven.
De tragedie die zich afspeelt op het Griekse eiland Lesbos en de aanslepende regeringsvorming hebben ervoor gezorgd dat het thema migratie opnieuwe op de agenda staat. Discussies over wat we moeten doen met mensen zonder papieren, hoe we een terugkeerbeleid moeten regelen, en over hoe we asielopvang moeten organiseren zijn weer helemaal terug. Maar wat als dit de verkeerde discussies zijn? Wat als we stoppen met tijd, geld en energie te verspillen in het buitenhouden van productieve potentiële burgers en we tijd, geld en energie investeren in het faciliteren van mensen die hier willen komen werken, wonen en leven? Wat als het tijd is voor open grenzen?
Het ideaal van ‘open grenzen’ is dat grenzen weliswaar blijven bestaan (ze bakenen nog altijd het gebied af waarover staten soevereiniteit hebben), maar er zijn weinig tot geen wettelijke beperkingen op bewegingen over die grenzen heen of aan wat mensen mogen doen eens ze die grens over zijn. Kortom: net zoals iemand uit Antwerpen in Brussel mag gaan wonen, werken, leven, consumeren of een staycation organiseren, zo zou dezelfde vrijheid gegund moeten worden aan iemand uit Kinshasa, Teheran, Beijing, Sao Paolo, Toronto of Moskou. De vrijheid om waar ook ter wereld een job en een woonplek te zoeken.
Een eerste argument is de morele evidentie: we zouden het onrechtvaardig vinden als iemand een job niet mag aannemen (of een huis niet mag huren) omdat die een vrouw, katholiek, blanke of holebi is. Waarom aanvaarden we dit apartheid-esque onrecht dan over grote groepen mensen simpelweg omdat ze aan de verkeerde kant van een grens zijn geboren? Maar er is niet alleen deze morele evidentie: er is ook de economische win-win situatie.
Wordt het geen tijd om na te denken over open grenzen?
Stel u een miljoen boeren voor die op Antarctica hun boerderij hebben. Als deze boeren Antarctica zouden mogen verlaten en ergens anders proberen te werken dan worden niet alleen die boeren beter (quasi alles is beter dan een boerderij op Antarctica) maar ook de rest van de wereld wordt beter: zij kunnen nu meer welvaart produceren die toegevoegd wordt aan de collectieve welvaart op aarde. Migratie is het verschuiven van onze belangrijkste grondstof ‘arbeid’ van lage productieve gebieden naar hoge productieve gebieden. Iemand die van Haïti naar Amerika verhuist kan, zonder andere skills te leren, eenvoudig tot 2000% meer produceren (en dus meer verdienen). Dit is wat econoom Michael Clemens ‘trillion dollar bills on the side walk‘ noemt. Globale open grenzen zal het wereld BBP volgens voorzichtige schattingen met 50% vermeerderen tot meer dan een verdubbeling. Een nettoloon van 2000 euro kan, op niet al te lange tijd, van 3000 euro tot 4500 euro stijgen en dat allemaal door (globale) open grenzen.
Maar zelfs als ons bescheiden Vlaanderen/België daarmee zou beginnen, zouden er alle financiële voordelen zijn. In tegenstelling tot de dominante denkpiste van zowel rechts (‘we kunnen niet meer migranten aan, dat kost te veel geld!’) en links (‘het is een morele plicht om meer migranten aan te nemen, we hebben de welvaart!’) zijn open grenzen immers geen financiële last maar een netto surplus voor elke samenleving die een minimum aan moeite doet om daarvan te profiteren.
Dit laatste is waar zelfs als we alleen maar laaggeschoolde, laagproductieve immigranten zouden aantrekken. De angst is vaak dat laaggeschoolden over hun volledige loopbaan netto een ‘kost’ zijn voor de staatskas (hun opbrengsten van belastingen is lager dan de uitgaven van de staat aan sociale en andere voorzieningen). Echter: deze mogelijkheid (en ja, dat is zeker mogelijk) is niet het volledige plaatje. De aanwezigheid van meer werkenden die individueel misschien geen netto opbrengst creëren voor de staatskas, laat toe dat andere mensen nog productiever worden (door arbeidsdeling, specialisatie en comparatieve voordelen) waardoor dat zij meer opbrengen voor de staat. Het laat toe dat er meer ondernemingen opgericht worden, meer consumptie is, etc. allemaal zaken die bijdragen aan de staatskas, zonder dat dit op de individuele rekening van de laaggeschoolde immigrant komt, maar die niet zou bestaan hebben zonder zijn aanwezigheid.
Merk ook op dat een pleidooi voor open grenzen geen pleidooi is dat onze sociale zekerheid voor eender wie toegankelijk moet zijn: een pleidooi voor open grenzen is compatibel met voorwaardelijkheid en selectie hiervoor. (En gaat daar idealiter mee gepaard, zonder af te dingen aan fundamentele rechten die we nu ook voorzien voor illegalen – een statuut dat hopelijk niet meer bestaat in onze toekomstige open grenzen wereld.)
Bij open grenzen moeten we echter niet bang zijn dat alleen laaggeschoolden komen: ook hooggeschoolden zijn welkom. Meer zelfs: een systeem met open grenzen heeft de neiging om vooral laaggeschoolden en heel hooggeschoolden aan te trekken, die complementaire vaardigheden hebben met onze grote massa aan middengeschoolden. In plaats van concurrenten voor autochtonen, zullen open grenzen vooral complementaire mensen aantrekken.
Maar hebben we dan zelf niet al veel laaggeschoolde werklozen? Dat klopt, maar dat neemt niet weg dat een uitbreiding van onze werkende bevolking (dus nog meer specialisatie, arbeidsdeling en nieuwe ondernemingen) onze productiviteit alleen maar zal verhogen.
Zullen deze nieuwe werknemers geen druk zetten op lonen? Ook daar bestaat academisch werk over: op korte termijn zal er een kleine druk zijn op de lonen van laaggeschoolden: de meest pessimistische cijfers spreken van 4-8%. Maar op langere termijn is de meeste literatuur het eens: deze druk verdwijnt en reële lonen gaan omhoog, veroorzaakt door de nieuwe welvaart die maar mogelijk was door de extra arbeidskracht.
Het is waar dat onze arbeidsmarkt (en woningmarkt) redelijk rigide is: een influx aan nieuwe werknemers/huurders zal dat systeem nog meer onder druk zetten. Maar dit is vooral een tegenargument tegen het rigide systeem, niet tegen een systeem dat mensen van vreemde origine hun levensstandaard eenvoudig met een factor 10 kan verbeteren, door gewoon te verhuizen en ergens anders op aarde productief te mogen zijn.
Kortom: er zijn zowel solidariteits- als egoïstische redenen om voorstander te zijn van open grenzen. Het is solidair met de zwakkeren van de wereld die een beter leven kunnen nastreven en tegelijkertijd is het goed voor de welvaart in onze eigen samenleving. Het is een win-win-win.
Open grenzen zijn het project waar zowel links als rechts zich achter kan scharen, als ze maar de tijd namen om hun vooroordelen opzij te schuiven. Een goed begin daarvoor is deze website. We kunnen het ons niet meer veroorloven de welvaartscreërende machine die open grenzen zijn tegen te houden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier