‘Wij willen een menselijk verhaal schrijven. De kiemen daarvoor liggen in het verenigingsleven’

In een alternatieve Oktoberverklaring zet Hart Boven het begrip ‘gedeelde menselijkheid’ centraal.

Vlaanderen? Dat zijn vooral die paar miljoen mensen die er wonen. Allemaal dromen ze van hetzelfde: gewoon een menselijk leven. Van Vlaanderen een vooruitstrevende regio maken is niet meer dan dat samen organiseren: een plek waar al die mensen menselijk leven. Economie, onderwijs, armoedebeleid, huisvesting, mobiliteit, cultuur: allemaal staan ze in dienst van die gedeelde menselijkheid. Hoe gaan we die de komende vijf jaar realiseren?

We beschikken over meer mogelijkheden dan ooit en toch ervaren mensen dat hun leven net onmenselijker wordt. Stress, een woningcrisis, een arbeidsmarkt op slot, lange wachtlijsten en files, haat op de sociale media, een alarmerende luchtkwaliteit: waar het echt om gaat, drijft van het menselijke weg. Dat ligt niet aan ‘de krappe budgetten’. Het ligt aan hoe we met al het geld omgaan, én met alle menselijk kapitaal. Daarom waren de verkiezingen zo cruciaal. Om die droom van gedeelde menselijkheid. Geven we die op? Of wagen we de sprong vooruit?

Nieuwe regering, oude ideeën

Het antwoord van de nieuwe Vlaamse regering is een sprong terug. Tegen elk kind vol trauma’s na een levensgevaarlijke tocht uit een verre oorlog zegt ze: ‘jij moet het eerst verdienen’. Voor al wie al twee jaar vergeefs solliciteert, is haar boodschap: ‘jij bent alleen nog goed voor verplichte gratis klusjes.’ Aan wie zich al jaren engageert in een etnisch-diverse vereniging laat ze weten: ‘jij bent onze steun niet langer waard.’ Dat is Vlaanderen opdelen in A- en B-burgers. Dat is de polarisering versterken. Het tegendeel van menselijkheid.

Wij willen een menselijk verhaal schrijven. De kiemen daarvoor liggen in het verenigingsleven.

Hoe kan je koploper worden in Europa als de instrumenten voor verandering en herverdeling blijven achterlopen? Wat haalt een jobbonus uit zonder stevig armoedebeleid? Wat stellen investeringen in fietspaden en extra groen voor zonder strenge klimaatambities? Wat helpt het afschaffen van de woonbonus zonder te investeren in sociale woningbouw? Dit beleid blijft steken in ideeën die hun tijd al lang gehad hebben. Zo gelooft het nog altijd in het trickle down-verhaal: geef het geld eerst aan de rijken om dan de armen te laten profiteren. Zelfs de OESO en het IMF weten beter: je moet alles gewoon beter verdelen.

Onze geboortegrond: ons klimaat

Een beleid voor mensen begint bij wat ons allemaal boven het hoofd hangt: de opwarming van de aarde. Dat is onze geboortegrond: onze planeet. De ondernemingen en de mensen die in de wereld het meeste succes hebben, zijn dezelfde die onze planeet het hardst naar de bliksem helpen. Als zelfs ademen gaat voelen als een haardroger voor je mond, zoals op 25 juli, moet het hele systeem om. Niet langer de maat van winst, maar de maat van mens en natuur. ‘Voor veel mensen en regio’s is dit al een kwestie van leven of dood. Daarom is het zo moeilijk te begrijpen waarom het allemaal zo traag vooruitgaat.’ Aan het woord zijn niet de klimaatjongeren, wel Antonio Guterres, secretaris-generaal van de VN.

Onze canon: onze mensenrechten

Antonio Guterres herhaalde het recent nog: ‘Het VN-Charter geeft ons een heldere boodschap: zet de mensen op de eerste plaats. Elke dag. Overal. Mensen met angsten en aspiraties. Met verdriet en hoop. En bovenal met rechten. Die rechten zijn geen gunst die je iemand zomaar kan weigeren. Ze horen onverbrekelijk bij het eenvoudige gegeven mens te zijn.’

Terwijl de haatboodschappen en de -misdrijven zienderogen toenemen, haalt de Vlaamse regering er de schouders voor op. Maar als aan die grondrechten geraakt wordt, dreigen de andere gauw te volgen.

Een Vlaams regeerakkoord voor gedeelde menselijkheid zou er een zijn dat zich beroept op de canon van onze grondrechten. Ze staan in Artikel 23 van de Grondwet. Een vooruitstrevend Vlaanderen? Simpel: vuldit Artikel 23 in voor onze tijd. Investeer in openbaar vervoer, verhoog de lage uitkeringen, trek loon en pensioen voor man en vrouw gelijk, controleer de prijzen voor medicijnen, stop de grote belastingontduiking. Allemaal voorstellen waar minstens vier op de vijf Vlamingen achter staan. We weten dat de beurs er allergisch op reageert. Maar zijn ze daarom onredelijk? Ze geven gewoon aan wat concreet kan gebeuren om de rechten en dromen van burgers te realiseren. Het is zoals het banen van wegen. Eerst zijn er geen. Ze ontstaan zodra veel mensen in dezelfde richting lopen.

Onze cultuur: democratie vanonderuit

Een beleid voor mensen begint waar burgers samen hun leven vormgeven en ideeën ontwikkelen. Dàt is onze cultuur: Vlaanderens brede verenigingsleven. Daar krijgt de democratie vorm. Waar twintigers in jeugdbewegingen verantwoordelijkheid nemen voor tieners, waar senioren samen tentoonstellingen bezoeken, waar interculturele uitwisseling tussen verenigingen voor nieuwe verbondenheid kan zorgen, waar mensen in armoede extra kracht vinden.

De nieuwe regering daarentegen stelt zich op als een ‘sterke Jan’ die verenigingen van minderheden opdoekt. Die de sociale partners aan banden legt. Die chargeert tegen ngo’s en burgers die in de bres springen voor nieuwkomers. Die georganiseerde tegenstemmen verstikt. Zo isoleert de politiek niet enkel zichzelf van de burger, ze schrapt ook de essentie van democratie.

Wij willen een menselijk verhaal schrijven. De kiemen daarvoor liggen in dat verenigingsleven. Gedeelde menselijkheid en sociaal weefsel creëer je daar. Tussen mensen.

De dromen en de wegen

Op alle terreinen gonst het van experimenten: de kortere fulltimebaan, klimaatneutrale steden, dokters zonder drempel, praktijktesten, translabs, samenaankopen, citizen science als CurieuzeNeuzen, boerenmarkten, cohousing … We maken de heropleving mee van een nieuwe wederkerigheid. Met nieuwe basisvoorzieningen tussen mensen, met gedeeld gebruik van voedsel, zorg, mobiliteit en cultuur. Het zijn ontluikende vormen van samenlevingsopbouw. Samen vormen zij één oproep aan al wie in gedeelde menselijkheid de springplank ziet naar de toekomst. De oproep ons te verbinden: hart boven hard. Met een dynamische democratie voor ogen. Omdat de juiste weg pas wordt gebaand als we hem met velen samen gaan.