Het gepolariseerde maatschappelijke debat stompt ons af, schrijft Knack-medewerker Jelle Dehaen. Daardoor worden we onverschillig voor echt racisme of reële bedreigingen voor de rechtstaat.
We leven in een hysteriocratie. Het publieke debat lijkt wel een gespreksavond bij de getuigen van Jehova: achter elke straathoek loert de apocalyps. Overspannen commentatoren vinden met de regelmaat van de klok een of andere parallel met de jaren dertig, doorgaans zelden gehinderd door enige kennis van die periode. En hoe vaak zouden we de afgelopen jaren al gehoord hebben dat de fundamenten van de rechtstaat bedreigd worden en het einde van de democratie in zicht is? Maar vervolgens gebeurt er niets en blijft alles min of meer hetzelfde. Het einde der tijden schittert door afwezigheid.
‘Wie zal de waarschuwingen nog ernstig nemen wanneer onze rechtsstaat écht bedreigd wordt?’
De hetze rond het visumdossier is tekenend. Er zijn goede redenen om de houding van staatsecretaris voor Migratie Theo Francken (N-VA) in dit dossier te bekritiseren. Maar een tweet waarin aan rechters gevraagd wordt om de wet toe te passen, uitleggen als een aanval op de rechtstaat getuigt van kwaadwilligheid of ideologische blindheid. Het rechterlijk activisme ter discussie stellen is een legitieme, democratische opinie, niet de terugkeer van het nazisme.
Dat ons maatschappelijk debat verzuipt in emotionele oprispingen is geen uitzonderlijke stelling. Doorgaans is het de rechterzijde die klaagt dat daardoor een volwassen gesprek over de islam of het multiculturalisme onmogelijk wordt gemaakt. Niet dat rechts uitblinkt in stoïcisme. Ook daar beweert men graag dat de Westerse cultuur elk moment kan imploderen door volksverhuizingen, overactieve rechters of politiek correcte journalisten.
Moeilijke uitwisseling van ideeën
Onze maatschappelijke overspannenheid bemoeilijkt de uitwisseling van ideeën. Maar daarnaast is er nog een ander, en misschien groter, gevaar: dat van de gewenning. Omdat we zo overspoeld worden met apocalyptische denkbeelden, raken we compleet afgestompt.
Enkele weken voor Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen won, deed de progressieve talkshowhost Bill Maher een opmerkelijke bekentenis. Hij zei dat de Democraten in de fout waren gegaan door fatsoenlijke Republikeinse presidentskandidaten als Mitt Romney en John McCain te demoniseren. Want nu er echt iemand opdook die een gevaar was voor de liberale democratie, aldus Maher, geloofde niemand zijn waarschuwingen nog.
De opmerking van Maher was terecht. Journalisten die door de archieven spitten, kwamen tot de vaststelling dat McCain en Romney exact dezelfde verwijten te horen hadden gekregen als Trump. Ook zij werden seksistisch, racistisch, ongeschikt en radicaal genoemd. En dat vaak door dezelfde progressieven die hen nu de hemel in prezen als toonbeelden van gematigdheid en competentie.
Dat al die apocalyptische voorspellingen overdreven, zijn betekent niet dat er geen echte gevaren bestaan. Zo hebben Filip Dewinter en Tom Van Grieken (Vlaams Belang) zich onlangs tijdens interviews aan Knack en Humo bezondigd aan een opmerkelijk racisme.
Van Grieken merkte op dat Marokkanen oververtegenwoordigd zijn in de criminaliteitscijfers. Daarop stelde hij volgende retorische vraag. ‘En als het niks met ras of geloof te maken heeft, waarom hebben we dan geen last van criminele Aziaten?’
En Dewinter was al net zo radicaal. Op de vraag waarom zwarte Amerikanen vaker arm zijn en in de gevangenis belanden antwoordde hij: ‘Ik denk inderdaad dat een aantal zaken raciaal bepaald zijn.’
‘De afgelopen jaren zijn we zo overspoeld met apocalyptische waarschuwingen voor racisme, bedreigingen voor de mensenrechten en het einde van de rechtstaat dat we afgestompt zijn geraakt.’
Leest u dat nog eens goed. Zulke problemen zijn volgens Van Grieken en Dewinter dus niet te wijten aan socio-culturele achterstelling, culturele factoren of een gebrek aan individuele verantwoordelijkheidszin. Nee, het is ook een raciale kwestie. Ergens in de zwarte of Marokkaanse genen schuilt een duister geheim dat hen de misdaad in drijft.
Er kan geen twijfel over bestaan dat zulke uitspraken racistisch en bijzonder verontrustend zijn. Maar waarom hebben zij dan niet tot grote opschudding geleid?
Ongetwijfeld speelt gewenning een grote rol. De afgelopen jaren zijn we zo overspoeld met apocalyptische waarschuwingen voor racisme, bedreigingen voor de mensenrechten en het einde van de rechtstaat dat we afgestompt zijn geraakt. Eindeloze in vitriool gedrenkte discussies hebben tot een staat van vermoeide onverschilligheid geleid.
Het resultaat is voorspelbaar. Ooit zal de rechtstaat echt bedreigd worden. Maar wie zal de waarschuwingen dan nog ernstig nemen? En wat als het Vlaams Belang zijn raciale theorieën blijft herhalen en die steeds meer ingang vinden? Dan dreigen we zo in slaap gewiegd, zo verveeld, zo afgestompt te zijn dat we dat niet eens meer bijzonder vinden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier