‘We moeten voor de ruimte doen wat we jaren geleden voor het klimaat hadden moeten doen’

Afgelopen zomer werd de vijftigste verjaardag van de eerste mens op de maan uitgebreid herdacht. Maar wat zijn de plannen in de toekomst? ‘We bevinden ons op een kantelpunt in de geschiedenis’, schrijft sterrenkundige Nancy Vermeulen.

Ruimtevaart: wat zijn de plannen?

Op 27 en 28 november buigen de Europese ministers zich in Sevilla over de budgetten die de lidstaten zullen besteden aan ruimtevaart. Ze beslissen ook aan welke ruimtemissies Europa zal deelnemen. De grootmachten willen (of willen terug) naar de maan. Dat was een triomf voor de Verenigde Staten, en die willen ze bestendigen.

De Verenigde Staten nemen het voortouw

In december 2017 vaardigde president Donald Trump Space Policy Directive 1 uit. Hiermee bracht hij een door de VS geleide coalitie op gang om terug te keren naar de maan, als springplank naar Mars. Hiervoor werden publiek-private samenwerkingen opgestart met Amerikaanse bedrijven. Ook de huidige partners van het ISS werden uitgenodigd om deze coalitie te versterken. Inderdaad: ‘coalitie’, het klinkt een beetje agressief/territoriaal en dat is het ook. Nu grondstoffen op aarde schaarser worden, verleggen de grootmachten hun blikveld naar de ruimte. De geforceerde krachttoer van Amerika om in 2024 de eerste vrouw en de volgende man te laten landen, komt als antwoord op de toenemende invloeden van China en India in de ruimte.

De start van een nieuwe ruimtewedloop

Vorige eeuw, tijdens de Koude Oorlog, was er een wedloop naar de ruimte met als hoofdrolspelers de voormalige Sovjet-Unie en Amerika. Nu ligt de geopolitieke balans anders en staan er ook commerciële belangen op het spel. Maar fundamenteel komt het op hetzelfde neer: de grootmacht die de ruimte beheerst, beheerst ook de aarde. Denk maar aan de sector van de communicatietechnologie, die een versnelling hoger schakelt en vecht om het beheersen van 5G.

Hoe deze wedloop het slechtste én het beste naar boven brengt

Op zich is de ‘sprong’ naar de ruimte voor de mensheid logisch en komt ze op het juiste moment dankzij de convergentie in de vooruitgang van de technologie. Hierdoor kunnen we op een duurzame manier naar de maan reizen. We kunnen er een permanente basis uitbaten en mijnbouw starten op planetoïden. Maar is de mensheid daar als soort wel klaar voor? Onze dagelijkse drijfveer is nog steeds gebaseerd op kortstondig winstbejag en het leegroven van natuurlijke grondstoffen. Er worden coalities gesmeed uit eigenbelang maar niet met het oog op de vooruitgang van de mensheid als geheel. Alhoewel dit laatste cynisch genoeg soms anders uitdraait. Dankzij de technische vooruitgang tijdens de ruimtewedloop van de jaren zestig en zeventig vorige eeuw, genieten we nu van een ontelbaar aantal nuttige spin-offs in alle sectoren.

Het tijdperk van de ruimtevaart dient zich aan

De ruimtewedloop nu is anders dan tijdens de Koude Oorlog in die zin dat het niet louter om politieke en militaire maar ook om commerciële belangen draait. De vierde industriële revolutie dient zich aan. Net zoals de mensheid op een bepaald moment de zeeën begon te beheersen en de luchtvaart na de Tweede Wereldoorlog figuurlijk explodeerde, staan we nu aan de vooravond van een tijdperk waarin de ruimtevaart diep in onze industrie en onze maatschappij zal doordringen. De socio-economische gevolgen hiervan zijn onvermijdelijk.

Hoog tijd voor een wettelijk kader

Is dit het tijdperk waarin we eindelijk als mensensoort volwassen worden? In dat geval moeten we voor de ruimte doen wat we al jaren geleden voor het klimaat hadden moeten doen. Denktanks oprichten, internationale verdragen opstellen én respecteren, de universele belangen van elke wereldburger verdedigen en de grondstoffen en kennis eerlijk verdelen. Alleen dan vinden we in de ruimte de oplossingen voor de grote problemen op aarde en nemen we als mensensoort een enorme sprong voorwaarts. Maar zonder internationale afspraken worden de conflicten van de aarde verder gezet in de ruimte en worden de grondstoffen van het heelal opgeëist door neoliberale belangen. We bevinden ons dus op een kantelpunt in de geschiedenis. De revolutie in de ruimte kan ons allen verbinden, of ons finaal uit elkaar spelen. Het is aan ons als wereldbevolking om te beslissen wat het wordt.

Waarom ruimtevaart zo belangrijk is

Veel mensen vragen mij: “Waarom moeten we naar de ruimte reizen?” Wel, ten eerste is het de menselijke natuur om persoonlijke grenzen te verkennen. Dat drijft de menselijke ontwikkeling. Grote technologische vooruitgang zal de hele menselijke samenleving ten goede komen. Ten tweede moeten we een multi-planetaire samenleving worden om catastrofale gebeurtenissen op aarde te kunnen overleven. En ten slotte, als meer mensen de gelegenheid krijgen om naar de ruimte te reizen en het overview effect, of beter gezegd ‘de menselijke collectieve intelligentie’ te ervaren, zal hun manier van denken naar een hoger niveau getild worden. Dit draagt bij tot een algemene bewustzijnsverschuiving waarbij het kortetermijndenken in termen van winst en persoonlijk voordeel verschuift naar het algemeen welzijn en de overleving van de menselijke soort.

Onze toekomst ligt in de ruimte, of we dat nu willen of niet.

Onze ster ­- de Zon – blijft immers niet eeuwig leven, zoals dat van sterren zo romantisch wordt gezegd. Dus als we ons bestaan willen vereeuwigen, moeten we ons wereldwijd erfgoed letterlijk de ruimte in smijten, op welke manier dan ook. En, uitgaande van de kennis en de technologie die we vandaag de dag beheersen, start dat met een kolonie op de maan, die zich uitbreidt naar Mars. Dan zullen we een “planeetreizende” soort zijn. Van daaruit zal ongetwijfeld verdere inspiratie en evolutie volgen naar verdere stappen. Een genetisch aangepaste humanoïde op pad sturen naar de sterren, bijvoorbeeld? Of een holografische blauwprint van onszelf projecteren naar andere werelden? Aards DNA op pad sturen in de hoop dat het na miljoenen/miljarden jaren elders opnieuw tot bloei komt? Wie zal het zeggen? Maar een ding is zeker: stilstaan is achteruitgaan.