Verste quasar ooit waargenomen

Telescopen pikten het op drie na verst waargenomen object in de ruimte op.

Kosmoloog Tom Theuns van de Universiteit Antwerpen presenteert met een aantal collega’s in het wetenschappelijke topvakblad Nature de verste quasar ooit waargenomen. Het licht van de quasar, die sterk kan stralen, als een vuurtoren in onze duisterste nachten, was 13 miljard jaar onderweg voor het de telescopen op aarde bereikte.

Er zijn maar drie objecten in de ruimte waargenomen die nóg verder weg van de aarde staan, maar die zijn amper (of zelfs niet meer) te zien, wat de ontdekking van deze quasar extra interessant maakt.

Het licht van een quasar wordt geproduceerd door gasvormige materie die naar een zwart gat met een massa van meer dan twee miljard keer die van onze zon duikt. Tijdens dat proces warmt het gas op en gaat het licht uitstralen. Het is dat licht dat de kosmologen hebben opgepikt.

Onderzoek van de quasar kan licht werpen op de toestand van de materie in het nog prille heelal – het zou toen het licht vertrok naar schatting maar 0,77 miljard jaar oud geweest zijn, of amper zes procent van zijn huidige leeftijd. Het prille heelal was heel ‘mistig’, zodat er weinig in te observeren valt, maar omdat de quasar zo veel licht uitstraalt, kan worden nagegaan wanneer het oorspronkelijk neutrale gas in de ruimte geïoniseerd raakte, wat betekent dat er sterke chemische ontwikkeling in de ruimte was.

Stralende rode reus
Een groep overwegend Belgische astronomen, onder wie Christoffel Waelkens van de Katholieke Universiteit Leuven, beschrijft in het vakblad Astronomy & Astrophysics prachtige beelden van de ster Mira: een oude rode reus op 300 lichtjaren van de aarde met een diameter vijfhonderd keer die van onze zon. Analyse daarvan toont aan dat de ster een lange komeetstaart heeft, en dat er een tweede ster om haar heen draait.

De interacties tussen de winden van Mira en de andere ster leiden tot boog- en cirkelvormige structuren in de materie die ze uitstoten. Wat nogmaals illustreert dat de interstellaire ruimte geen vacuüm is, maar dat er gassen en stofdeeltjes van vorige generaties sterren in aanwezig zijn, die kunnen reageren met winden zoals die opgewekt door Mira en andere rode reuzen.

De ster beweegt met een snelheid van 110 kilometer per seconde. (DD)