Mysterie van de dag: waarom worden we geel bij geelzucht?

Er zijn heel wat redenen waarom de mens geel kan worden. Het eten van wortelen is er één van, maar dat is nog onschuldig.

Bij iemand die geelzucht heeft, ziet het wit van de ogen geel, net als de huid in het algemeen. Hoe komt dat? En vanwaar komt die gele kleur dan?

Bruine stoelgang

De gele kleur wordt meestal veroorzaakt door bilirubine. Bilirubine is een afbraakproduct van hemoglobine. Hemoglobine zit in de rode bloedcellen en is belangrijk voor het vervoer van zuurstof. Een rode bloedcel leeft gemiddeld 120 dagen. Vervolgens zal ze samen met het hemoglobine dat er in zit, afgebroken worden. Daarbij wordt bilirubine in een onoplosbare vorm omgezet om transport via het bloed naar de lever mogelijk te maken.

In de lever wordt bilirubine gekoppeld aan glucuronzuur waardoor het terug wateroplosbaar wordt. Dit complex heeft een geelbruine kleur. Het wordt via de gal geëlimineerd in de darm waar het omgezet wordt in eerst urobilinogeen en vervolgens stercobiline om tenslotte in de stoelgang terecht te komen. Stercobiline is eigenlijk de kleurstof die de typische bruine kleur aan de stoelgang geeft. In normale omstandigheden zal er een beetje van de kleurstof uit de darm terug opgenomen worden in het bloed.

Bij aandoeningen waarbij de galwegen verstopt zijn, zal de kleurstof niet in de darm terecht komen en zal de stoelgang eerder bleek zijn, mastiekkleurig. Ook de urine dankt zijn gele kleur aan het urobilinogeen.

Bij geelzucht maken we een onderscheid tussen acute en chronische geelzucht. De acute geelzucht zal plots optreden maar kan ook snel weer verdwijnen. De belangrijkste oorzaken van acute geelzucht zijn virale hepatitis, toxische medicamenten, falen van het rechterhart, galstenen en ontsteking van de pancreas. Maar geelzucht kan ook optreden meteen na een ingreep of bij een veralgemeende infectie.

Bij chronische geelzucht bestaat er een blijvend probleem. Chronische geelzucht is typisch bij een chronische infectie van de lever, kanker van de pancreas of de lever, alcoholmisbruik, bepaalde auto-immune ziekten en uitzaaiingen van kanker naar de lever.

Lever

Vaak ligt het probleem van de geelzucht in de lever. Door een virale hepatitis of cirrose door chronisch alcoholgebruik zal de lever minder bilirubine kunnen afbreken of zal het na afbraak terug opgenomen worden in het bloed in de plaats van in de gal terecht te komen.

We moeten een onderscheid maken tussen de verschillende vormen van virale hepatitis. Hepatitis A zal vaak mild verlopen en vooral vermoeidheid veroorzaken. Hepatitis B en C zijn ernstiger. Zij worden overgedragen door bloed-bloed contact bij intraveneus druggebruik en onbeschermd seksueel contact. Deze laatste vormen kunnen een chronische hepatitis veroorzaken en kunnen aanleiding geven tot leverkanker.

Er bestaan ook erfelijk aandoeningen die de werking van de lever aantasten. De meest bekende zijn het syndroom van Gilbert en het syndroom van Crigler-Najjar. Bij deze aandoeningen kan de lever de bilirubine onvoldoende afbreken.

Gal

Soms kan het probleem ook buiten de lever liggen. Als de afvoerwegen van de gal verstopt zijn, kan ook geelzucht optreden. Zo een verstopping kan optreden door een grote galsteen die in de afvoerwegen terecht komt of door een externe druk op de galwegen door een tumor. De bilirubine zal dan terug opgenomen worden in het bloed en een gele huidskleur veroorzaken. Daardoor zal de stoelgang ook lichter kleuren doordat er minder kleurstof in de ontlasting komt. Maar de urine zal donkerder kleuren omdat meer urobilinogeen via de nieren zal uitgescheiden worden.

Ook van wortelen eten word je geel

Noteer dat sommige mensen geel kunnen zien door van hun voeding. Mensen die elke dag zeer veel wortelen eten kunnen een geel tot oranjekleurige huid krijgen. Dit kom door het caroteen in de wortelen. Sommige mensen nemen caroteentabletten om sneller bruin te worden. Ook hun huid kan geelachtig worden.

Bij baby’s die te vroeg geboren worden is er een gebrek aan het enzym glucuronyltransferase. Dit hecht bilirubine aan glucuronzuur. Bij gebrek aan dit enzym blijft bilirubine in het bloed zitten. Dit kan schade aan de hersenen veroorzaken. Daarom legt men deze baby’s onder een blauwe lamp. Deze lamp kan het bilirubine ook zonder het ontbrekende enzym omzetten in een wateroplosbare vorm. Op die manier kan bilirubine uitgescheiden worden.