Mysterie van de dag: waarom spreken sommige mensen na een beroerte met een ander accent?

Op een ochtend wakker worden en ineens vloeiend een vreemde taal spreken, is vooralsnog onmogelijk. Maar na een nachtje slapen plots opstaan met een ander accent, komt verrassend genoeg wel voor. Neuro- en psycholinguïstiekexperte Stefanie Keulen (Vrije Universiteit Brussel) legt uit waar dit ‘Foreign Accent Syndrome’ vandaan komt.

We hebben allemaal al wel eens voor de grap iemands accent nagebootst. De Britse serie ‘Allo Allo’ is er zelfs beroemd mee geworden. Maar wat als je op een ochtend wakker wordt en van de ene dag op de andere niets anders meer kan dan je eigen taal met een vettig vreemd accent spreken? Het overkomt heel af en toe mensen na een beroerte. We spreken dan van het “Buitenlandsaccentsyndroom” of Foreign Accent Syndrome (FAS).

FAS is een uiterst zeldzame aandoening die in 1907 voor het eerst beschreven werd door neuroloog Pierre Marie. Sindsdien zijn er wereldwijd zo’n 180 gevallen van het syndroom bekend.

‘Iemand kan na een beroerte plots spreken met een accent dat afkomstig lijkt te zijn uit een ander dialect of zelfs een andere taal dan we normaal gewend zijn van die persoon’, legt professor neurolinguïstiek Stefanie Keulen uit. ‘Althans, dat wordt door de omgeving zo gepercipieerd, want we kunnen natuurlijk alleen maar waarnemen wat we kennen. De omgeving zal de verandering van de spraakpatronen dus eerder als een ander accent aanhoren dan een echt spraakprobleem.’

Maar hoe kan het dat iemand in één nacht tijd een volledig nieuw klankenregister heeft aangenomen? Om het fenomeen te verklaren, moeten we terug naar de basis, zegt Keulen: ‘Als we spreken, plannen we in onze hersenen de klanken die we moeten uitspreken en hoe de spieren vervolgens moeten samentrekken om de verschillende klanken te produceren en in welke volgorde. Daarna volgt de eigenlijke articulatie. Dat loopt op rolletjes bij mensen zonder aandoening, maar bij mensen die een beroerte hebben gehad, kan er zich door de locatie van de beroerte in de hersenen mogelijk een vorm van deze spraakstoornis manifesteren.’

Een verstoring in de planning van hoe de spieren van ons spraaksysteem worden aangestuurd of zelfs de uiteindelijke realisatie van klanken tijdens de articulatie, is één hypothese voor de perceptie van een vreemd accent, maar Keulen geeft nog een tweede verklaring: ‘Het kan zijn dat mensen met een lichte accentwijziging de impact van hun beroerte eigenlijk heel goed weten te compenseren. Dat zijn mensen die goed om kunnen met de spraakstoornis, maar toch nog lichte afwijkingen hebben in de spraak. De omgeving merkt dit op in de vorm van een licht accent.’

Traumatische gebeurtenis

FAS komt niet enkel voor na een beroerte. Ook mensen die een heel traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt, kunnen eenzelfde fenomeen ervaren. ‘Door de psychologische impact van een gebeurtenis kunnen mensen ineens met een ander accent beginnen spreken, zonder dat er in de hersenen iets structureel mis is. Er zijn dus niet alleen de neurologische varianten van FAS, zoals na een beroerte, maar ook de varianten ten gevolge van psychologische of zelfs psychiatrische aandoeningen, zoals schizofrenie. In dat laatste geval is FAS specifiek gerelateerd aan psychoses.’

Als FAS veroorzaakt wordt door een psychose dan kan medicatie soelaas bieden. Bij een beroerte moet de patiënt een logopedist raadplegen om zijn oorspronkelijke accent te verwerven. ‘De achterliggende mechanismen voor FAS bij een traumatische gebeurtenis en bij een beroerte zijn anders’, legt Keulen uit. ‘Bij een beroerte is er schade in de hersenen die niet met medicatie kan worden verholpen. De patiënt moet de verloren functies opnieuw aanleren door therapie. Bij psychiatrische stoornissen is er een onevenwichtigheid op het niveau van de neurotransmitters.’

Geboren met een buitenlands accent

Om het tot slot helemaal bizar te maken, zijn er ook kinderen die met een ander accent dan hun ouders praten van zodra ze leren spreken. ‘Over de hele wereld zijn er daarvan maar een vijftal gevallen bekend’, weet Keulen. ‘We hebben zelf ooit een geval gekend van een Nederlandstalige jongen die opgevoed werd door twee Nederlandstalige ouders, maar vanaf de spraakontwikkeling altijd heeft gesproken met een Franstalig accent. We zien dat die kinderen ook nog andere ontwikkelingsproblemen vertonen op het vlak van taal en spraak. Maar de precieze oorzaak van deze vreemde vorm van spreken bij kinderen, blijft voorlopig nog een mysterie’, besluit Keulen.