Ignaas Devisch: ‘Ik ben in de val getrapt’

Academici van Belgische universiteiten, onder wie medisch filosoof Ignaas Devisch, verspreiden hun wetenschappelijk werk in zogenaamde ‘neptijdschriften’, die zonder kwaliteitscontrole artikelen tegen betaling publiceren.

Honderden academici van Belgische universiteiten en onderzoeksinstellingen hebben studies gepubliceerd in gekende rooftijdschriften, vaak ook ‘neptijdschriften’ genoemd. Zij publiceren artikels, doorgaans tegen betaling, zonder fatsoenlijke kwaliteitskeuring, blijkt uit onderzoek van De Morgen.

De Morgen baseerde zich op data van de Duitse krant Süddeutsche Zeitung en de Duitse omroepen Norddeutscher Rundfunk en WDR. Zij controleerden de websites van gekende valsspelers, zoals de Turkse uitgeverij WASET en het Indiase OMICS, en haalden de namen en instellingen van de auteurs uit tienduizenden artikels.

Het onderzoek van De Morgen toonde aan dat 1.294 wetenschappers sinds 2007 in totaal 295 artikels publiceerden in rooftijdschriften. Dat het artikel in zo’n tijdschrift is gepubliceerd betekent niet dat het waardeloos is, maar het probleem is dat er geen of geen betrouwbare kwaliteitstoetsing (peer review) is gebeurd.

Onder de Belgische academici die al dan niet bewust artikels hebben gepubliceerd in dergelijke rooftijdschriften, bevinden zich medisch filosoof Ignaas Devisch en de Gentse professor-emeritus endocrinologie Frank Comhaire. De academici betalen voor de publicatie of krijgen na publicatie een gepeperde rekening.

In een reactie aan De Morgen zegt Devisch dat hij in de val getrapt is. Wel stond de publicatie op zijn officiële bibliografie van de UGent vermeld. Intussen heeft Devisch aan enkele medewerkers gevraagd om ze te verwijderen.

‘Ik heb een reputatie hoog te houden, dus ik zorg er hoe dan ook voor dat ik kwaliteit indien, peer review of niet.’

Comhaire geeft toe dat hij in zogenaamde rooftijschriften publiceerde, maar benadrukt dat een wetenschapper zelf verantwoordelijk is voor de degelijkheid van zijn werk. ‘Ik heb een reputatie hoog te houden, dus ik zorg er hoe dan ook voor dat ik kwaliteit indien, peer review of niet. En een van mijn laatste stukken voor een OMICS-blad uit 2016 is 400 keer gelezen, wat echt fantastisch is. Dat is toch wat je wil? ‘

Ook stelt de wetenschapper dat de scheiding tussen wetenschappelijke blad en roofbladen overdreven is. ‘Ook bij de gerenommeerde bladen is peer review niet meer wat het geweest is. Ik publiceerde onlangs bij Elsevier en ik kon drie vrienden opgeven als reviewers.’

Alle Vlaamse universiteiten zijn betrokken, aldus De Morgen. De VUB ijvert in een reactie dan ook voor duidelijke witte en zwarte lijsten voor Vlaamse onderzoekers, zodat duidelijk is waar wetenschappers wel terechtkunnen. De KU Leuven wilde nog niet reageren, de UAntwerpen was niet bereikbaar. Luc De Schepper, rector van de UHasselt, geeft aan dat hij de kwestie intern op de agenda heeft gezet en beklemtoont dat het geen zwart-witverhaal is. Ignace Lemahieu, onderzoeksdirecteur van de UGent, verklaart dat de universiteit haar onderzoekers probeert te sensibiliseren. Ook hij benadrukt dat er een grijze zone is. ‘Sommige tijdschriften hebben het predikaat ‘predatory’ gekregen, maar vechten dit aan of werken toch op een koosjere manier. Voor onze onderzoekers is het daarom niet altijd even duidelijk of tijdschriften malafide zijn. Ze kunnen dus perfect te goeder trouw hebben gehandeld.’

Minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) laat weten dat publicaties in neptijdschriften niet meetellen voor de financiering van de universiteiten. ‘Om die uit te zuiveren werkt men voor de menswetenschappen met lijsten van neptijdschriften.’