‘Het is belangrijk om stil te staan bij de angst die het coronavaccin oproept’

De eerste resultaten over een mogelijk coronavaccin lijken veelbelovend, als we de producent mogen geloven. Toch staat niet iedereen te springen voor zo’n vaccin. Waarom twijfelen sommigen aan vaccinatie, terwijl ze wel aan de lippen hangen van dezelfde corona-experten die vaccinatie net promoten?

Sinds de overheid het advies van onze artsen, epidemiologen en virologen ter harte neemt en omzet in semi-lockdown-maatregelen, zijn we op het nippertje ontsnapt aan het rampscenario met een tekort aan ziekenhuisbedden voor de toevloed aan covidpatiënten. Om een derde golf te vermijden, moeten de maatregelen nog een tijd worden volgehouden, dat wordt er goed ingehamerd.

Deze week was er ook ander hoopvol nieuws: van het tiental kandidaat-coronavaccins dat momenteel getest wordt bij tienduizenden vrijwilligers in placebo-gecontroleerde fase 3-studies lijkt er eentje alvast effectief te zijn, volgens tussentijdse resultaten gepubliceerd door Pfizer en BioNTech, zelfs voor meer dan 90%. Hoe effectief echt, zullen we pas weten wanneer de studie gepubliceerd wordt in een vakblad en kan onderworpen worden aan een kritische analyse door onafhankelijke experts.

De bewering ‘meer dan 90% effectief’, zoals de kopman van Pfizer aankondigde, moeten we straks mogelijk met een korreltje zout nemen. Het percentage werd berekend op basis van 94 bevestigde covidgevallen bij bijna 39.000 deelnemers. Dat is niet erg veel, maar laat het de pret niet bederven, het vaccin blijkt te werken, zoveel is zeker. Dat België niet meteen toegang zou krijgen tot dit coronavaccin zodra het van de band rolt, schoot bij een aantal mensen in het verkeerde keelgat. De productie van dit BioNTech-vaccin zal ten dele in Puurs plaatsvinden, op Belgische bodem dus. Ons land sloot echter overeenkomsten met andere vaccinproducenten, waaronder Johnson & Johnson en AstraZeneca. Geen nood, de Europese commissievoorzitter Ursula von der Leyen verzekerde dat alle lidstaten tegelijkertijd toegang zullen krijgen tot coronavaccins.

Niet iedereen staat te trappelen

België timmert, zoals andere landen, aan een strategie om de coronavaccinatie, zodra ze beschikbaar zijn, snel en efficiënt uit te rollen, eerst voor prioritaire groepen (zorgverleners, ouderen,…), later aan iedereen. Zodra voldoende mensen gevaccineerd zijn met een werkzaam en beschermend vaccin, is de corona-ellende grotendeels voorbij. Echter, niet iedereen staat te trappelen om gevaccineerd te worden. Allerhande verhalen en complottheorieën zorgen voor groeiende vaccinatietwijfel. Het vaccin zou te snel ontwikkeld zijn, en mogelijk niet veilig, Bill Gates zou een chip toevoegen aan de vaccins om de wereldbevolking te controleren, de hele coronapandemie zou opgezet spel zijn om de farmaceutische industrie te spijzen (ook gezien hoe de beurzen omhoog schoten na de aankondiging van Pfizer?), enzovoort.

Werkzame vaccins in combinatie met een goed uitgekiend vaccinatieprogramma zullen daarom niet volstaan. De vaccinatie verplichten, zoals sinds 1967 het geval is voor de poliovaccinatie, gaan we ook niet doen. Toch moet er iets gebeuren aan de vaccinatietwijfel. De twijfelaars over de streep trekken, doe je door veel begrip op te brengen voor hun vragen en besognes, geduldig te luisteren waarvoor ze bang zijn, en heel duidelijk uit te leggen wanneer die angst vooral ongegrond is.

Neen, we weten nog niet of de rigoureus ontwikkelde coronavaccins zullen volstaan. Het risico op nevenwerkingen, zelfs op zeer ernstige, is evenmin nul. Zoiets weet je pas na jaren gebruik in grote groepen. We moeten de vragen van twijfelaars ernstig nemen en beantwoorden. Er bestaat heel wat onderzoek naar vaccinatietwijfel. De redenen zijn divers: niet alle twijfelaars zijn ‘anti-vaxxers’, bij velen primeert angst voor mogelijke nevenwerkingen. Anderen hebben geen vertrouwen in de overheid, de farma-industrie of de wetenschap. Ook is er een groep die denkt met gezonde leefgewoonten voldoende weerstand te kunnen opbouwen tegen corona-infecties. Tot slot zijn een aantal zorgverleners in hetzelfde bedje ziek: ze twijfelen ook, wat nefast is wanneer hen advies gevraagd wordt over vaccins.

De Wereldgezondheidsorganisatie heeft al lang begrepen dat ‘vaccine hesitancy’ (vaccinatietwijfel) roet in het eten kan gooien van vaccinatieprogramma’s. Vaccinatietwijfel aanpakken is daarom één van haar tien topprioriteiten om de volksgezondheid in de toekomst te kunnen vrijwaren. Omdat het internet bulkt van onzin over vaccinatie en vaccins en fake news zich via sociale media sneller verspreidt dan het virus zelf, geeft de WHO tegengas via haar Vaccine Safety Net (VSN). Dat is een internationaal netwerk van websites en organisaties die strijden tegen fake news over vaccins en tegelijk wetenschappelijk correcte, betrouwbare informatie via het internet verspreiden in een toegankelijke taal.

Op dit moment heeft het netwerk 94 websites in 35 talen van 41 landen gescreend en bekroond met een kwaliteitslabel voor betrouwbare informatie over vaccins en vaccinatie. deze sites en organisaties zetten gezamelijke acties op tegen fake news over vaccins. Deze week kreeg ook de Vlaamse website www.gezondheidenwetenschap.be het VSN-label voor haar ‘fact check vaccinatie’, een vraagbaak voor vragen over vaccins en vaccinatie, en een plek waar mediaberichten over vaccins kritisch geanalyseerd worden en fake news doorprikt wordt. Niet iedereen is dolenthousiast over de positieve coronavaccin-berichten. Het is even belangrijk om stil te staan bij de angst die dit vaccin oproept.