Zijn mensen in de gevangenis rechtschapener dan mensen buiten de gevangenis? Zelf geloven ze alvast van wel. Dat blijkt uit een Britse studie.
Zelfbeheersing, vriendelijkheid, eerlijkheid, empathie en generositeit: het zijn niet meteen de eigenschappen waarmee we criminelen associëren. Toch denken criminelen zelf dat het eigenschappen zijn waar ze in uitblinken. Ook wat het volgen van regels betreft, schatten ze zichzelf best positief in. Ze geloven dat ze de wet niet vaker overtreden dan gewone mensen en dat hun celgenoten altijd erger zijn dan zijzelf.
Tot die conclusie kwamen onderzoekers van de Britse universiteiten van Southampton en de Londense Royal Holloway, nadat ze 79 gedetineerden gevraagd hadden om zichzelf op verschillende vlakken te vergelijken met zowel medegevangenen als niet-gevangenen. De studie verscheen in de British Journal of Social Psychology.
Niemand is gemiddeld
Hoe kan het dat gedetineerden zichzelf beter inschatten dan ze eigenlijk zijn? Net als alle andere mensen vallen ze ten prooi aan iets wat het ‘beter dan gemiddeld’-effect heet. Mocht iedereen zichzelf een score geven van 1 tot 10, zou het overgrote merendeel een 7 kiezen. We voelen ons dus collectief beter dan gemiddeld, terwijl dat nooit kan stroken met de werkelijkheid.
Dit effect is al langer bekend in de psychologie, maar de resultaten van dit onderzoek tonen aan hoe krachtig het is. “Deze studie bewijst hoe sterk zelfoverschatting overal speelt. Het is erg belangrijk voor mensen om zich goed, gewaardeerd en erkend te voelen, hoe ondermaats ze in realiteit ook moge zijn. Iedereen die daaraan twijfelt, moet maar eens stilstaan bij hoe gemiddeld ze hun eigen kinderen vinden”, aldus onderzoeker Constantine Sedikides.
Ook gedetineerden hebben die illusie dus nodig. Daarom denken ze allemaal rechtschapener te zijn dan gewone mensen en de regels beter te volgen dan hun collega-gevangenen, hoewel dat onmogelijk voor iedereen zo kan zijn.
Té zelfzeker
Volgens de onderzoekers verklaart deze studie waarom veel meer gedetineerden een terugval krijgen dan ze zelf voorspellen. Bijna de helft van de Belgische gevangenen recidiveert, terwijl de meerderheid beweert nooit nog in de cel zullen te belanden. Te veel zelfzekerheid zou hier een rol kunnen spelen.
Om die reden denken de onderzoekers dat het niet slecht zou zijn om de gedetineerden meer inzicht te geven in hetgeen waar ze écht in uitblinken of waar ze aan moeten werken. Zo worden ze beter voorbereid op een toekomst na de gevangenis dan wanneer ze hun fouten niet onder de ogen leren zien. (LR)
