Fosfaatvervuiling van de bodem belast het milieu meer dan nitraatvervuiling.
Er is tegenwoordig veel aandacht voor de bestrijding van stikstofvervuiling van de bodem, bijvoorbeeld door de Europese nitraatrichtlijn, die moet vermijden dat bodems te veel belast worden met stikstofhoudende stoffen afkomstig van de landbouw. Maar volgens Tobias Ceulemans van het Laboratorium voor Plantenecologie aan de Katholieke Universiteit Leuven zou fosforvervuiling, door de insijpeling van fosfaten in de bodem, een grotere boosdoener zijn. Dat zou een ernstige aanpassing van de strijd tegen bodemvervuiling betekenen, want de reductie van fosfaatbemesting staat niet hoog op de politieke agenda, integendeel: fosfaat wordt steeds meer beschouwd als een zeldzaam wordende grondstof. Nitraat- en fosfaathoudende meststoffen zijn belangrijk om de opbrengsten van akkers en velden op te drijven.
De cijfers die Ceulemans en zijn collega’s verzamelden voor 61 plantensoorten op 132 West-Europese graslanden liegen er niet om. Voor ons land werden 52 graslanden bestudeerd, allemaal in natuurreservaten gelegen. In de Journal of Applied Ecology tonen de onderzoekers aan dat er meer soorten gevoelig zijn voor fosforvervuiling dan voor stikstofvervuiling. Vooral soorten die voor hun voeding afhankelijk zijn van een symbiose met schimmels rond hun wortels, en soorten waarvan de bloemen laag boven de bodem groeien, zijn gevoelig.
In het vakblad Global Ecology and Biogeography gaan ze nog een stap verder door aan te tonen dat fosfaten een veel ernstiger impact op het totale aantal planten in een grasland hebben dan nitraten. Het effect van nitraten blijkt vijf tot soms twintig keer kleiner te zijn dan dat van fosfaten.
Bovendien zouden de effecten van stikstof- en fosforvervuiling los van elkaar staan, waardoor het noodzakelijk is om beide effecten tegelijk te bestrijden als men een hoge plantendiversiteit in graslanden wil bewaren. De nitraatrichtlijn alleen zal niet volstaan om dat doel te bereiken.
Een extra probleem is dat fosfaten heel persistent zijn in een bodem, waardoor hun effecten zich lang kunnen manifesteren. Het is dus zaak te vermijden dat er nog meer fosfaten in bodems van kwetsbare gebieden terechtkomen, als men de bestaande biodiversiteit wil bewaren. (DD)
