Ofwel leef je als sprinkhaan in een massa, ofwel leef je lang.
Als er genoeg te eten is, is het gemakkelijk: elke sprinkhaan trekt zijn plan. Maar als het voedsel uitgeput raakt, worden de sprinkhanen geleidelijk samengedreven op de weinige plaatsen waar nog iets te vinden is.
Als het écht precair wordt, veranderen ze volledig: dan hebben ze plots geen probleem meer met onderling contact en gaan ze elkaar volgen. In extreme omstandigheden kunnen ze zelfs zwermen vormen van meer dan 40 miljard individuen – al bekend als een van ‘de plagen van Egypte’ – met soms rampzalige gevolgen voor de landbouw.
Wetenschappers zoeken koortsachtig naar de mechanismen waarmee de sprinkhanen die drastische veranderingen in hun lichaam doorvoeren, want ze hopen er efficiënte strategieën uit te kunnen puren om de voor de mens zo schadelijke zwermen te bestrijden.
Leren samenleven
De ploeg rond bioloog Jozef Vanden Broeck van de Katholieke Universiteit Leuven is op de goede weg. In het vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences kondigt ze aan dat ze een eiwit uit het zenuwstelsel geïdentificeerd heeft, dat het zwermgedrag van sprinkhanen stimuleert als het sterker actief wordt. Uitschakelen ervan beperkt de kans op zwermen.
Bij mensen is het eiwit betrokken bij bepaalde leerprocessen, waaruit zou kunnen worden afgeleid dat de sprinkhanen moeten leren contact te hebben met elkaar.
214 genen
In het tijdschrift Public Library of Science ONE presenteert dezelfde ploeg resultaten wat betreft genetische veranderingen in beide vormen van de treksprinkhaan. Ze identificeerde niet minder dan 214 genen waarvan de activiteit wijzigde bij de overgang van de solitaire naar de zwermende fase.
Daar zitten niet alleen genen bij die het zenuwstelsel aanpassen, maar ook genen voor onder meer stressreacties en weerstand. Zwermende sprinkhanen krijgen een genetische upgrade tot meer weerbaarheid tegen acute fysiologische uitdagingen. Ze leven dan ook in een ingewikkelder sociale context dan hun alter ego.
De overgang heeft wel een prijs: hij leidt tot een snellere veroudering. Bij de solitaire vorm zijn er vooral genen actief die wat wij een rustige en gezonde levensstijl zouden noemen promoten. Ofwel leef je als sprinkhaan in een massa, ofwel leef je lang. Er is geen tussenweg. (DD)
