De waanzinnige studies van sjoemelende wetenschappers

Hoogleraar Dirk Smeesters heeft bekend dat hij in zijn wetenschappelijke studies gesjoemeld heeft met gegevens. En hij blijkt niet de enige. Bekijk hier wat wetenschappers ons soms allemaal wijsmaken.

De Erasmus Universiteit in Rotterdam meldt dat de Belgische professor Dirk Smeesters ontslag heeft genomen en dat twee van zijn artikels worden teruggetrokken uit wetenschappelijke tijdschriften. Ze bevatten bevindingen die statistisch gezien hoogst onwaarschijnlijk zijn. Met deze informatie in het achterhoofd lijken sommige van Smeesters’ onderzoeken ineens – of nog meer – ongeloofwaardig. Een bloemlezing.

Koekjes tegen doemdenken
In 2008 publiceerde Smeesters een studie naar de manier waarop mensen omgaan met angst en denken aan de dood. Conclusie? Ze eten koekjes. Hoe lager het zelfbeeld en hoe vaker mensen aan de dood denken, hoe meer zij zouden snoepen. Personen met donkere gedachten gingen, aldus het onderzoek, ook vaker shoppen.

Een ander opmerkelijk resultaat uit hetzelfde onderzoek was de keuze van merken. Wanneer de onderzochte personen vaker aan de dood dachten, verkozen zij koekjesmerken uit eigen land. “Als mensen aan hun eigen dood denken, worden zij meer patriottistisch”, zegt Smeesters op de website van de universiteit. Buitenlandse merken waren dan ineens minder gegeerd.

Meer rommel, meer productiviteit Rommelige werknemers zien door het ontslag van Smeesters misschien wel het gras vanonder de voeten gemaaid, nu al zijn publicaties in vraag gesteld worden. Hij ‘ontdekte’ eerder dit jaar immers dat iemand met een rommelig bureau beter werkt. Een werknemer zou beter nadenken omdat hij in de chaos een snelle en creatieve oplossing moet zien te vinden voor de rommel.

Misschien toch maar gewoon opruimen dat bureau?

Superslanke modellen geven slecht gevoel
Vrouwen die op televisie superslanke modellen te zien krijgen, zien hun zelfbeeld aangetast. Zien ze extreem zwaarlijvige modellen dan vaart hun zelfbeeld er echter wel bij. Dat zegt een onderzoek van Smeesters althans. Onder andere Dove gebruikte enigszins volslanke modellen in zijn reclame, maar dat was volgens Smeesters geen goed idee. “Wij kwamen erachter dat de beelden in de Dove-campagne mensen een slechter zelfbeeld gaven en juist een negatief effect hadden”, zegt hij op de website van Management Team.

Als bedrijven op veilig willen spelen, gebruiken ze best “gezond uitziende, relatief slanke modellen”, aldus Smeesters.

Ontbrekende data De data waarop sommige onderzoeken gebaseerd waren, bleken niet meer beschikbaar te zijn toen de universiteit daar om vroeg. Smeesters heeft volgens de universiteit zelf toegegeven “dat hij data zodanig heeft geselecteerd dat de gezochte effecten statistisch significant werden.” De Erasmus Universiteit heeft laten weten dat ze de positie van de coauteurs echter niet in vraag stelt.

Nog meer sjoemelende professoren
Het is al de tweede keer dat een hoogleraar aan de Erasmus Universiteit betrapt wordt op wetenschapsfraude. Vorig jaar nog bleek dat Don Poldermans, hoogleraar in de geneeskunde, onderzoeksgegevens verzonnen had. Onder andere zijn onderzoek naar het verband tussen pijnstillers en hartfalen bij sporters zou niet uitgevoerd zijn volgens de wetenschappelijke normen en hij zou zonder toestemming patiëntengegevens gebruikt hebben.

Diederik Stapel, voormalig hoogleraar aan de universiteit in Tilburg, werd ook betrapt op verzonnen onderzoeksgegevens en -resultaten. Een van zijn meest bekende verzinsels is zijn onderzoek waaruit bleek dat vleeseters hufters zouden zijn. Na controle bleek daar niets van aan te zijn. Naar eigen zeggen bezweek Stapel onder de prestatiedruk. Interessant detail: volgens het tijdschrift EOS deed Stapel zelf onderzoek naar de impact van wetenschapsfraude. (GM)