Complottheorieën worden vooral geloofd door mensen die zelf overal complotten zien.
Een nuchtere mens zal zelden een complottheorie lanceren. Een kleine roddel misschien, die hij niet snel zal verdedigen als blijkt dat hij nergens op gebaseerd was, maar geen groot verhaal met verregaande consequenties, zoals de met kruisbogen op naakte kinderen schietende politici uit de tijd van de Dutroux-hetze in ons land, of de Amerikaanse laboratoria die aardbevingen en tsumani’s zouden creëren om de Japanse economie onderuit te halen, zoals enkele maanden geleden.
Onderzoek gepubliceerd in de British Journal of Social Psychology heeft aangetoond dat complottheorieën vooral geloofd worden door mensen die zelf een complot zouden durven smeden. Een vaststelling die kadert in het psychologische concept van de projectie, waarbij mensen dingen die ze zelf zouden doen projecteren naar anderen die het al gedaan zouden hebben.
Een persoonlijkheidskenmerk dat een neiging tot complotteren vergemakkelijkt, is een macchiavellistische instelling van het bereid zijn anderen uit te buiten voor persoonlijke eer en glorie (en persoonlijk geldgewin). Omgekeerd zijn mensen die regelmatig anderen helpen, minder vatbaar voor complottheorieën.
De onderzoekers wijzen er ook op dat het internet de verspreiding van complottheorieën vergemakkelijkt, omdat het veel meer mensen bereikt die zelf in een complot zouden stappen dan met klassieke media mogelijk was geweest.
Ze benadrukken wel dat hun conclusies niet betekenen dat alle mensen die in complottheorieën geloven immoreel zijn. Er zijn nog andere factoren die een rol kunnen spelen in het sturen van geloof in een complot. (DD)
