Donderdag trekken de Catalanen naar de stembus om hun volksafgevaardigden te kiezen. Er wordt een recordopkomst verwacht voor de door Madrid opgelegde verkiezingen, die van groot belang zijn voor de toekomst van de autonome deelstaat Catalonië en voor Spanje zelf.
De Catalanen trekken vandaag naar de stembus voor de vervroegde verkiezingen die de Spaanse regering ongeveer een maand geleden uitschreef. Wie er ook aan het langste eind trekt, de Catalanen zullen ook morgen nog uiterst verdeeld zijn over de politieke toekomst van hun regio. Hoewel er geen politieke aardverschuiving wordt verwacht, kan het kleinste verschil een grote symbolische waarde hebben.
Onafhankelijkheidscoalitie
De vorige regering bestond uit drie partijen die maar één gemeenschappelijk doel voor ogen hadden: een onafhankelijk Catalonië. Bij de verkiezingen in 2015 haalde de coalitie ‘Junts pel Si’ (Samen voor Ja), voornamelijk bestaande uit de centrumrechtse PDeCat van Artur Mas en de Linkse Republikeinen (ERC) van Oriol Junqueras geen meerderheid, waardoor ze steun moest gaan zoeken bij de radicaal linkse CUP.
Maar de CUP wilde niet verder met de toenmalige President en lijsttrekker Artur Mas. Die had een te rechtse koers gevaren en was verwikkeld geraakt in een aantal corruptiezaken. Als compromis werd de pragmatische Carles Puigdemont, toen nog burgemeester van Girona, als Catalaans minister-president naar voren geschoven. Onder zijn hoede werd op 1 oktober het omstreden onafhankelijksreferendum uitgeschreven. Enkele weken na het referendum, waarbij 90 procent van de opgedaagde Catalanen (zo’n 42 procent van de stemgerechtigden) voor de onafhankelijkheid koos, activeerde de Spaanse regering onder leiding van premier Mariano Rajoy het beruchte artikel 155.
Wat zal er met gevangen genomen Junqueras gebeuren indien zijn partij de grootste wordt én er een onafhankelijkheidscoalitie op poten kan worden gezet?
Dat artikel hief de autonomie van de Spaanse regio op verscheidene gebieden op, ontbond het Catalaanse parlement en de regering van de intussen naar België gevluchte Carles Puigdemont, en plaatste Catalonië onder curatele. Catalonië werd vanaf nu bestuurd door Soraya Sáenz de Santamaría van de Partido Popular, die in de ogen van de onafhankelijkheidsbeweging de Castiliaanse verbetenheid verpersoonlijkte. De Spaanse regering schreef nieuwe verkiezingen uit en de campagne ging begin december van start. Vanaf dan konden de partijen officieel de strijd voeren over de 135 te verdelen zetels in het Catalaanse parlement.
Geen onafhankelijkheidskartel
Nog voor de campagne goed en wel van start ging, hadden de ERC en de overige leden van de coalitie ‘Junts pel Si’ al besloten om niet meer samen naar de kiezer te trekken. In de laatste dagen voor de onafhankelijkheidsverklaring vertoonde de samenwerking tussen de coalitiepartners voor het eerst serieuze barsten. Puigdemont moest toen kiezen tussen staatsmanschappelijke verantwoordelijkheid en het principieel nakomen van verkiezingsbeloftes. Een spreidstand die door Rajoy gewiekst werd uitgespeeld maar de eenheid in de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging ook schade toebracht.
Bij de nieuwe verkiezingen komen drie partijen op die uitgesproken pro onafhankelijkheid zijn: het centrumrechtse PDeCat, de centrumlinkse ECR en de radicaal linkse CUP. Zij staan lijnrecht tegenover drie partijen die sterk tegen de onafhankelijkheid zijn: de centrumrechtse Partido Popular van premier Rajoy, de socialistische PSC en de liberale Ciudadanos. Voorts is er nog Catalunya Sí que es Pot, Catalaans voor ‘Yes We Can’, dat steevast weigert om zich in een van de twee kampen te laten wegzetten.
nek-aan-nekrace
De meest recente peiling voorspellen een nek-aan-nekrace tussen de twee kampen, althans in de symbolische betekenis die deze verkiezingen belichamen. Volgens de peilingen verliezen de onafhankelijkheidspartijen een heel klein beetje terrein, maar blijven ze wel veruit de grootste politieke familie in de Spaanse regio.
Maar indien ze de benodigde meerderheid niet bij elkaar sprokkelen, zal dat ten huize Rajoy ongetwijfeld als een klinkende overwinning onthaald worden. Het Catalaans onafhankelijkheidsstreven is daarmee natuurlijk niet verdwenen, maar de kans wordt dan een stuk groter dat het weer voor enkele jaren in de koelkast verdwijnt.
Slagen de onafhankelijkheidspartijen er daarentegen wel in om aan het langste eind te trekken, krijgt dan de Spaanse regering een flinke opdoffer. In tegenstelling tot het referendum van 1 oktober genieten deze verkiezingen ook in Madrid legitimiteit. Met dezelfde regeringspartijen als voordien, dreigt bovendien een herhaling van het onafhankelijkheidsscenario.
De meest reële kans is echter dat beide kampen geen meerderheid weten te vormen. Dan is er een pivotale rol weggelegd voor de ‘Yes We Can’-coalitie.
De separatistische partijen zullen zich in hun legitimiteit en standpunten gesterkt zien door een meerderheid van de bevolking. Bovendien is het maar de vraag wat er met Junqueras zal gebeuren indien zijn partij de grootste wordt én er een onafhankelijkheidscoalitie op poten kan worden gezet. In die zin is deze stembusgang een tweede referendum.
De meest reële kans is echter dat beide kampen geen meerderheid weten te vormen. Dan is er een pivotale rol weggelegd voor de ‘Yes We Can’-coalitie, die volgens de peiling op zeven procent uitkomt.
Geen tweede termijn voor Puigdemont
Voor voormalig minister-president Puigdemont zit een tweede termijn er vermoedelijk niet in. Hoewel hij bij zijn vorige inauguratie had aangegeven om geen tweede termijn te zullen ambiëren, is hij daar wel op teruggekomen. Momenteel ligt zijn partij ongeveer vijf procent achter op zowel zijn voormalige coalitiepartner en vice-president Junqueras als op de liberale Ciudadanos van Arrimadas. Die laatste heeft er een indrukwekkende campagne opzitten en nam het tijdens de campagne voornamelijk op tegen Marta Rivera, die de gevangen genomen Junqueras maar met moeite wist te vervangen.
De verkiezingscampagne draaide vooral over de economische toekomst van Catalonië. Sinds het onafhankelijkheidsreferendum loopt het aantal toeristen in de regio aanzienlijk terug. Ook zouden al om en bij de 3.000 bedrijven hun hoofdzetel hebben verplaats. Daarenboven wachten ook veel ondernemingen om nieuwe investeringen te doen.
Om negen uur vanochtend gingen de stemlokalen open. Al snel stonden er bij enkele verkiezingslokalen lange wachtrijen, in de lijn van de hoge opkomst die op voorhand werd voorspeld. Om één uur ’s middags was net geen 35 procent van de stemgerechtigde Catalanen komen opdagen, iets lager ligt dan de opkomst in 2015. Vandaag kregen de Catalanen van de overheid vier uur vrijaf om zich eventueel naar het stemhokje te begeven, al mag de baas wel beslissen wanneer die tijdsspanne plaatsvindt. Om acht uur sluiten de stemlokalen. Kort daarna worden de eerste exitpolls verwacht.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
