Zaak-Epstein vestigt aandacht op zelfdoding in Amerikaanse gevangenissen: ‘Dit kan voorkomen worden’

© Getty Images
Jeroen Kraan
Jeroen Kraan Correspondent in de Verenigde Staten

De zelfmoord van Jeffrey Epstein, de multimiljonair die door de New Yorkse autoriteiten werd beschuldigd van grootschalig misbruik van minderjarige meisjes, is geen uitzondering. Zelfdoding is zelfs de meest voorkomende doodsoorzaak in Amerikaanse gevangenissen.

Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.

Op 23 juli lijkt Jeffrey Epstein voor het eerst een suïcidepoging te hebben gedaan in de gevangenis op Manhattan waar hij ruim twee weken eerder werd vastgezet. Zijn celgenoot kon toen op tijd hulp inschakelen, en er werd afgesproken om Epstein extra in de gaten te houden.

Dat lijkt niet te zijn gebeurd. Op de ochtend van 10 augustus werd hij dood aangetroffen in zijn cel, waar hij sinds een dag eerder alleen verbleef. Een autopsie bevestigde dat Epstein zelfmoord had gepleegd.

Naar de zaak-Epstein zal de komende tijd een uitgebreid onderzoek worden uitgevoerd. Het hoofd van de federale gevangenisdienst is al uit zijn positie verwijderd, en naar verluidt zijn verschillende medewerkers van de gevangenis opgeroepen om te getuigen.

Zo’n grootschalig onderzoek ontbreekt doorgaans bij de honderden andere gevallen van zelfdoding die jaarlijks plaatsvinden in Amerikaanse gevangenissen. Zo vestigt de zaak-Epstein de aandacht op een probleem dat veel verder gaat dan één incident in een New Yorkse cel.

Als land zouden wij moeten weten hoeveel mensen sterven in onze hechtenis. Punt.

Lindsay Hayes

Probleem is ‘ernstig en urgent’, maar statistieken ontbreken

Jaarlijks komen honderden Amerikaanse gevangenen om het leven door zelfdoding. Het exacte aantal is onbekend; de meest recente overheidscijfers komen uit 2014 en spreken van ruim zeshonderd gevallen in gemeente- en staatsgevangenissen. In lokale gevangenissen, waar de meeste mensen die nog niet zijn veroordeeld hun proces afwachten, is het probleem het grootst.

Om onduidelijke redenen zijn er in de afgelopen drie jaar echter geen nieuwe statistieken gepubliceerd. Dat is schadelijk en verhult mogelijk een groeiend probleem, zegt onderzoeker Lindsay Hayes van het National Center on Institutions and Alternatives tegen NBC News. ‘Als land zouden wij moeten weten hoeveel mensen sterven in onze hechtenis. Punt.’

Het gebrek aan statistieken is relevant, omdat in enkele deelstaten sprake lijkt te zijn van een sterke stijging in het aantal suïcidepogingen in gevangenissen. In Texas verdriedubbelde dat aantal bijna tussen 2009 en 2018, terwijl de gevangenisbevolking kromp. In Alabama is volgens een rechter sprake van zo’n ‘ernstige en urgente’ crisis, dat de staat is gedwongen om de ‘afschuwelijk ontoereikende’ geestelijke gezondheidszorg voor gedetineerden te verbeteren.

Eerder dit jaar bleek uit een onderzoek van persbureau Associated Press dat er in de afgelopen jaren honderden rechtszaken zijn aangespannen tegen gevangenissen, vanwege slechte behandeling van gedetineerden. Ruim 40 procent van de rechtszaken draait om een geval van zelfdoding.

Uit het onderzoek blijkt onder meer dat gevangenen met psychische problemen hun medicijnen werden ontzegd, dat er onvoldoende personeel was om hen in de gaten te houden, en dat ze in sommige gevallen toegang kregen tot scheermessen en andere potentieel gevaarlijke materialen.

Niet voor niets hebben Amerikaanse gevangenissen een reputatie die eerder past bij een middeleeuws koninkrijk dan een rijke, 21e-eeuwse republiek. De gevangenisbevolking van de VS – die relatief aan de bevolking ruim zeven keer groter is dan die van België – zit veelal in krappe, vieze cellen, waar fysieke en geestelijke zorg slechts mondjesmaat beschikbaar is.

Volgens The New York Times is de gevangenis waar Epstein werd vastgehouden ‘geïnfesteerd door knaagdieren en kakkerlakken’, en zorgt defect sanitair voor ‘plassen water, waaronder ook urine en uitwerpselen’. Om aan die omstandigheden te ontsnappen boekte de zeer rijke Epstein de hele dag lang afspraken met zijn advocaten, waardoor hij in een vergaderruimte mocht zitten. Voor gedetineerden zonder enorm vermogen is dat uiteraard geen optie.

‘Meeste zelfdodingen zijn te voorkomen’

‘De overgrote meerderheid (van de zelfdodingen, nvdr.) is voorspelbaar en kan worden voorkomen’, zei de advocaat Lori Rifkin, die opkomt voor de rechten van gevangenen, tegen AP. ‘Maar ze blijven gebeuren omdat er een cultuur van afwijzing bestaat tegen de voortekenen die ons helpen om suïcide te voorspellen, en tegen de stappen die nodig zijn om het te voorkomen.’

Dat is ook de conclusie van een rapport dat onlangs werd uitgebracht door het Vera Institute of Justice, een groep die het Amerikaanse gevangeniswezen bestudeert en opkomt voor hervormingen. In de meeste gevallen (63 procent) wordt na een zelfmoord geen onderzoek uitgevoerd naar de oorzaken en mogelijke preventiemaatregelen voor de toekomst.

Mensen willen niet horen dat er meer geld nodig is voor criminelen.

Christine Tartaro

Gezien de ‘nationale crisis rond suïcide en zelfverwonding in de gevangenis’ zou dat wel moeten, concludeert het rapport. ‘Onderzoek en richtlijnen van experts tonen aan dat het mogelijk is om zelfdodingen in detentie te voorkomen met een allesomvattend programma voor suïcidepreventie’, aldus de onderzoekers. Volgens hen is het gezien het aantal zelfdodingen dan ook ‘verbazingwekkend’ dat zo’n programma in de meeste gevangenissen niet bestaat.

De beruchtheid van de zaak-Epstein zorgt ervoor dat er in dit geval wél een serieus onderzoek zal plaatsvinden. In de afgelopen dagen is al uitgelekt dat zeker acht gevangenismedewerkers op de hoogte waren van instructies om Epstein niet alleen in zijn cel te laten – instructies die werden genegeerd. Bewakers zouden in slaap zijn gevallen terwijl ze de cel van Epstein regelmatig moesten controleren. ’s Nachts waren er slechts 18 bewakers in de gevangenis, voor 750 gevangenen. Meer dan de helft van hen maakte overuren.

Een oplossing zal moeten neerkomen op beter beleid, maar ook op meer personeel en betere zorg. Dat maakt het een kwestie van geld, en dus van politieke wil. Het is nog wel de vraag of die er is. ‘Mensen willen niet horen dat er meer geld nodig is voor criminelen’, zegt Christine Tartaro, professor strafrecht aan Stockton University, tegen Vox. ‘Politiek gezien is het niet populair om te zeggen: “We gaan al dit geld besteden aan gevangenissen, ten koste van andere gemeentediensten.”‘

Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de Zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content