De Catalaanse muzikant Jordi Savall, wereldberoemd bij liefhebbers van 17de-eeuwse renaissancemuziek, trok zaterdag naar Calais om er in het ‘Jungle’-vluchtelingenkamp een gratis concert te geven met zijn ensemble. Hij speelde er samen met vluchtelingen om de schrijnende situatie in het kamp aan te kaarten. ‘Muziek is de taal van ons allemaal. Bedankt voor de menselijkheid.’
De gure zeewind schuurt langs de Duinen in de ‘Jungle’ van Calais. Tussen de tenten priemen zwarte boomwortels als klauwen uit het zand. De mensen zijn overgeleverd aan de grillen van de weergoden. ‘Ongelofelijk, onmenselijk’, fluistert een zichtbaar geëmotioneerde Jordi Savall (74). De wereldberoemde Catalaanse muzikant stond gisteravond nog warm en droog op het podium van het Concertgebouw in Brugge. Vandaag speelt hij in de jungle van Calais.
De ‘Jungle’ in Calais huisvest ongeveer 3.500 mensen. Vorig jaar groeide het vluchtelingenkamp aanzienlijk, samen met de toenemende vluchtelingenstroom. Er wonen vooral mannen, maar ook 400 vrouwen en minstens evenveel kinderen. Ze zijn bijna allemaal gevlucht uit oorlogs- of conflictlanden, zoals Afghanistan, Zuid-Soedan, Eritrea, Iraaks Koerdistan, Syrië en Egypte.
Er verdwijnen de hele tijd mensen. Meestal omdat het hen is gelukt om Engeland te bereiken. Soms zijn ze elders hun geluk gaan beproeven.
Savall bezoekt eerst het containerkamp dat is opgezet met geld van de Franse overheid en de Europese Unie. Anderhalve maand geleden haalde de Franse staat een deel van de Jungle met bulldozers neer. In de plaats kwam het omheinde containerkamp waar plaats is voor 1.500 mensen in 125 containers voor 12 personen.
2 Che Guevara’s en 1 David Cameron
‘Sommige vluchtelingen verkiezen er nog steeds voor om in de Jungle te wonen omdat ze zich er onafhankelijker voelen, maar ook in het kamp garanderen we hun vrijheid en privacy’, vertelt Stéphane Duval, directeur van het containerkamp. ‘We vragen hen niet eens om hun echte naam te geven. Zo zitten er in dit kamp twee Che Guevara’s en een David Cameron’, lacht hij.
Savall informeert zich uitgebreid over de omstandigheden in het kamp. Hij reageert geschokt als hij het verhaal hoort over eenzame kinderen onder de vluchtelingen. ‘Er zijn 107 onbegeleide minderjarigen in het containerkamp. De jongste is tien jaar’, zegt Duval. Sinds de bulldozers een deel van het kamp platlegden, zijn er volgens hulporganisaties al 130 kinderen verdwenen. ‘Dat hoeft niet te betekenen dat ze in de mensenhandel terecht zijn gekomen’, sust Duval. ‘Er verdwijnen de hele tijd mensen. Meestal omdat het hen is gelukt om Engeland te bereiken. Soms zijn ze elders hun geluk gaan beproeven. Verdwenen betekent hier eigenlijk gewoon uit het oog verloren.’
Voor hij begint met zijn concert wil Savall ook de omstandigheden in de Jungle met eigen ogen zien. Zijn kleurrijke gezelschap van internationaal gerenommeerde muzikanten valt op tussen het grijze helmgras en de zanderige plassen. Zijn rode sjaal, zwartlinnen pak en verzorgde grijze baard getuigen van een modebewuste weelde. Hij wil vandaag solidariteit tonen met de bewoners van de Jungle. Hij begroet de mannen die hij in de steegjes tussen de tenten tegenkomt hartelijk, met een warme glimlach en gevoelige ogen.
We zijn mensen, wat we nodig hebben is menselijkheid.
Er staat een ontmoeting gepland met de hoofden van de verschillende gemeenschappen in de Jungle. Na een Syriër en een Soedanees neemt Haile (40) het woord. Hij komt uit Eritrea. Zijn ogen zijn gelig en de bijna zwarte wallen eronder verraden een slopende vermoeidheid. Hij woont al 4 maanden in de Jungle. ‘Vluchtelingen zoals ik hebben de dood achter gelaten in ons land. Het leven heeft ons gedwongen te vluchten. Om ons te helpen moet de situatie thuis verbeterd worden. We zijn mensen, wat we nodig hebben is menselijkheid.’
Het wordt stil in het kleine houten bouwsel waar Savall en zijn ensemble de vluchtelingen aanhoren. Haile spreekt met een natuurlijk gezag, hij kiest zijn woorden zorgvuldig. Na een pauze glimlacht hij. ‘Ik respecteer enorm dat u hier bent, meester’, zegt hij tegen Savall. ‘Muziek is de taal van ons allemaal. Het is het meest menselijke dat er is. Dit helpt, bedankt.’
Alsof iemand Hailes woorden kracht wil bijzetten, klinkt er buiten muziek. Savall neemt afscheid van de Haile, het is bijna tijd voor zijn concert. Op de terugweg naar de ingang van het kamp valt het op hoeveel vluchtelingen een instrument bij zich hebben: trommels, gitaren en zeldzamere instrumenten van verre landen.
De renaissance-meester neemt zijn tijd om de muzikanten te begroeten en te aanhoren. Met een milde glimlach tolereert hij valse noten van plastieken blokfluiten en kampgitaren. ‘We hebben de bewoners zo veel mogelijk verteld over het concert’, zegt directeur Duval. Her en der in de Jungle prijkt het hoofd van Savall op reclameposters.
Muziek verboden
Een man aan de kant van de weg kijkt met een zelfverzekerde blik naar de groep muzikanten. Hij heeft halflang blinkend zwart haar en scherpe gelaatsuitdrukkingen, over zijn schouder hangt een muziektas met een eigenaardige vorm. Hij stelt zich voor als Ismaël, zijn vrienden moeten voor hem vertalen want hij spreekt geen woord Engels.
Het instrument heet een dambure, een soort luit met twee snaren die bijna alleen in Afghanistan te vinden is. ‘De Taliban heeft muziek verboden, ik moest vluchten met mijn dochtertjes en mijn vrouw’, vertelt de dertigjarige Ismaël. ‘De dambure nam ik mee uit Kunduz.’ Hij wil naar Engeland, zoals iedereen in de Jungle. Zijn vader woont er en hij heeft hem al jaren niet gezien.
De Taliban heeft muziek verboden, ik moest vluchten met mijn dochtertjes en mijn vrouw.
Ismaël heeft al 7 keer geprobeerd om het kanaal illegaal over te steken, twee keer met de boot en 5 keer door de Eurostartunnel. Iedere keer werden ze gevat en meestal beland hij samen met zijn gezin een paar dagen in de gevangenis. ‘We worden er geslagen. De vorige keer viel ik flauw toen een politieagent een bus traangas in mijn gezicht duwde’, vertelt de vriend die voor Ismaël vertaalt.
Het concert begint en Ismaël wordt uitgenodigd om met zijn dambure plaats te nemen naast dé Jordi Savall, iets waar veel jonge muziekstudenten aan conservatoria overal in de wereld van zouden dromen. Met meer enthousiasme dan behendigheid doet Ismaël zonder moeite mee. Een honderdtal toegestroomde migranten en vluchtelingen uit de jungle lachen en klappen. Veel van hen maken filmpjes met hun telefoons.
Savall bergt zijn instrument op en Ismaël zet alleen een Afghaans lied in. Als hij met een rauwe stem de eerste verzen zingt, kraaien de mannen van plezier. ‘Dit is de muziek van thuis, in concert!’, jubelt een toeschouwer. Savall haalt na een paar minuten zijn fijnbesnaarde viola da gamba weer boven en zet in. In het publiek schreeuwen mannen de teksten mee.
Op het einde van het concert, spreekt Savall de verzamelde Franse pers toe: ‘We wilden laten zien dat we de vluchtelingen bijstaan. Muziek brengt ons de vrede die niet in de wereld bestaat, maar wel in ons hart.’
Savall omhelst Ismaël en vertrekt met de auto naar het stadscentrum van Calais vijf kilometer verder. Hij wilde daar ook een gratis concert geven voor de bewoners de stad, die hun inkomsten uit toerisme met 60% zagen terugvallen. De Britse kranten schreven dramatisch over de Jungle en het toerisme, waar Calais afhankelijk van is, kelderde. ‘Ik wil laten zien dat we alle mensen begrijpen, ook de inwoners van Calais zelf’, zegt Savall.
‘Ik ben beroemd nu’, lacht Ismaël als Savall vertrokken is. De internationale pers is weer weg. De rust keert terug in het kamp. Binnenkort probeert Ismaël opnieuw om het kanaal over te steken. Net als de rest van de Jungle.
Kasper Goethals (tekst) en Johannes De Bruycker (beeld) maken deel uit van het internationale journalistieke collectief The Caravan’s Journal.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
