‘Welke lessen zijn er te trekken uit de Nederlandse verkiezingen?’

Professor Herman Matthijs (VUB, UGent) staat stil bij de uitslag van de parlementsverkiezingen in Nederland.

Mark Rutte wint zijn vierde verkiezing op rij. Gaat hij Nederland besturen van 2010 tot in 2025? Dat is toch wel een teken van stabiliteit, België zal in die periode (minstens) zes premiers hebben gehad. Maar Rutte toont leiderschap en is communicatief zeer sterk. Bovendien zorgt zijn ervaring ook voor een hoge graad van vertrouwen. De belangrijkste reden voor zijn lang verblijf aan de top is het gebrek aan figuren bij al de andere partijen. Nederland heeft gekozen, en dat is niet voor links.

Bedenkingen

Wat onder meer opviel was dat de val van regering over de toeslagenaffaire geen rol speelde in de uitslag. De partijen die daar veel tijd in gestoken hebben (CDA, SP, denk) krijgen geen positieve respons van de kiezers.

Tijdens deze campagne was er feitelijk geen echt thema en als er één was, dan ging het over de figuur van Mark Rutte. Indien deze vrijgezel uit Den Haag nog 1,5 jaar premier kan blijven, dan gaat hij de hitparade aanvoeren van de langst regerende regeringsleider van de Noordelijke Nederlanden.

Vele partijen speelden Italiaans voetbal in deze campagne: verdedigend. Alleen de lijsttrekkers, die voor de aanval kozen, Sigrid Kaag en Thierry Baudet gingen langs de electorale kassa. D66 staat met Kaag voor een vrouwelijk leiderschap en situeert zich zeer pro-EU. Baudet staat voor het omgekeerde. Die is wel degelijk uit de politieke doden herop gestaan en is de grootste winnaar van deze stembusslag.

Een ander teken voor de ruk naar rechts bij de noorderburen is dat de afscheuring ‘JA21’ ook binnenkomt met vier zetels. Daarnaast komt de boerenpartij in het parlement en blijft de SGP op zijn drie zetels staan.

JA21 zou wel eens een rol kunnen spelen in de regeringsvorming, omdat die ook voldoende ‘Eerste Kamer’-zetels bezit. Het gebrek van een meerderheid in de Senaat, is altijd een probleem geweest voor de Rutte III-ploeg.

De linkse partijen (Groenlinks, SP, PvdA en de dierenpartij) bakken er niet veel van en halen samen één zetel minder dan de optelsom van rechts (PVV, FVD , JA21 en de SGP).

De tijd dat de sociaal democratische PvdA en de christendemocraten van het CDA de Nederlandse politiek domineerden, ligt al lang achter ons. De naoorlogse dominerende PvdA blijft steken op de lage score van 2017 en het CDA heeft zichzelf tegengekomen in de campagne. Bij de christendemocraten zullen nog vele harde woorden vallen.

Met Rutte is Nederland een liberaal land geworden. Het is ook nog nooit gebeurd dat de twee grootste partijen beiden liberale partijen zijn, namelijk: het rechts-liberale VVD en het links-liberale D66. Tezamen komen zij al aan ongeveer 60 van de 150 Tweede Kamer zetels. Op sociaaleconomisch, budgettair en fiscaal vlak zullen ze elkaar nog wel vinden. Maar de dossiers omtrent migratie, klimaat , landbouw en energie gaan leiden tot heftige discussies.

De vraag is ook of D66 met deze uitslag nu eens eindelijk iets gaat binnenhalen betreffende de bestuurlijke vernieuwingen: referendums, rechtstreekse verkiezingen voor de Burgemeesters en de Minister President?

Trouwens, sinds 2012 loopt de regeringsvorming via de Tweede Kamer en is de koning werkloos bij deze formatie. Dat betekent dus dat de VVD eerst aan zet is, en dat zal leiden tot de regering Rutte IV. De vraag zal zijn of er een doorstart mogelijk is voor de huidige ploeg, die uitkomt op quasi 80 zetels in de Tweede Kamer, maar geen meerderheid heeft in de Senaat. Vooral de positie van het verliezende CDA wordt bepalend. Als die afhaken, dan zijn de twee liberale partijen genoodzaakt om partners te gaan zoeken bij de vele partijen die minder dan tien zetels hebben.

Met zeventien partijen in het halfrond is het resultaat van deze verkiezing wel een enorme versnippering. Indien men een Belgische/Vlaamse kiesdrempel zou willen invoeren van vijf procent, dan blijven er nog zes of zeven partijen over ( VVD, D66, PVV, CDA, SP, PvdA, Forum en misschien groenlinks). Op het eerste zicht zouden de geciteerde partijen dat kunnen doen, maar of daar een wil voor is?

Conclusie

Gezien het feit dat de Vlaamse politiek de neiging heeft om, met vertraging, de Nederlandse electorale tendensen te volgen, kunnen de Vlaamse partijvoorzitters maar beter lessen trekken uit deze Nederlandse landelijke verkiezingen. Ik zou zeker aanraden om de marketeers van de VVD en D66 campagne eens te polsen of die kunnen helpen voor de volgende verkiezingen… In ieder geval, Nederland heeft het de laatste tien jaar veel beter gedaan dan België op het vlak van belastingdruk, begrotingstekort, de schuld, de tewerkstellingsgraad en het het BBP capita. De verkiezingen in Nederland zullen nazinderen in de zuidelijke Nederlanden.