Jonathan Holslag
‘We moeten ons geen illusies maken. Qatar is een conservatief maar pragmatisch land’
Weldra gaat in Qatar een voetbalkampioenschap van start dat nog maar weinig met voetbal te maken heeft. De Qatari zelf geven niets om de sport. In het beste geval functioneren onze voetballers als een gezelschap circusapen die in dure arena’s hun kunstjes mogen opvoeren ten bate van het wereldwijde prestige van sjeiks. Je kunt je weinig kunstmatigers voorstellen dan voetbal in Qatar. En dat geeft eigenlijk zo’n beetje de huidige machtsverhoudingen weer.
Europese voetbalbonden voeren aan dat het wereldkampioenschap Qatar helpt te veranderen en bijvoorbeeld de mensenrechtensituatie zal verbeteren. Dat is een zielige uitvlucht. Hoewel de Qatari enkele kleine aanpassingen doorvoerden om tienduizenden migranten iets beter te beschermen tegen de gruwelijkste uitwassen van moderne slavenarbeid, blijft hun situatie zeer kwetsbaar. Maar goed, dat geldt uiteraard ook voor de miljoenen andere slavenarbeiders die er elders in de wereld voor zorgen dat onze winkelrekken goed gevuld blijven.
Qatar slaagt er al langer in om op een behendige wijze religieus conservatisme te combineren met zakelijk opportunisme.
Voetbalbonden stellen ook dat het toernooi openingen maakt in het religieuze conservatisme van het steenrijke emiraat. Homoseksuele voetballers zouden worden gedoogd en er mag alcohol gedronken worden. Dat is niets nieuws. Qatar slaagt er al langer in om op een behendige wijze religieus conservatisme te combineren met zakelijk opportunisme. Omdat er maar zo’n 300.000 volwaardige staatsburgers zijn en 2,3 miljoen buitenlanders die voor die Qatarese staatsburgers werken, kan men niets anders dan wat ruimte te scheppen.
Dat neemt niet weg dat een groot deel van de Qatarese elite er een behoorlijk conservatieve visie op na blijft houden. Hoewel Qatarese vrouwen mogen werken, met de auto mogen rijden en vaak hoogopgeleid zijn, hangen zij af van mannelijke hoeders. In de politiek blijven vrouwen een randverschijnsel. Qatar promoot zijn conservatieve wahabisme ook nog steeds middels talrijke liefdadigheidsorganisaties. Jaarlijks worden tientallen miljoenen dollars uitgekeerd aan honderden islamitische organisaties over de hele wereld. De Palestijnse verzetsorganisatie Hamas is een van de begunstigden, maar ook tal van conservatieve islamitische bewegingen in bijvoorbeeld Zuid-Azië, wat India erg hoog zit. In de Balkan sponsort Qatar eveneens tal van islamitische projecten. De scherpe kantjes zijn er wat af, maar de islam verspreiden blijft voor de sjeiks een belangrijkere bron van aanzien dan musea en voetbal sponsoren.
Qatar is een van de belangrijke investeerders in hernieuwde energie en waterstof.
Doha profileert zich ook graag als een onderhandelaar in de islamitische wereld. Het faciliteerde gesprekken met de Afghaanse taliban, maar ook met de Somalische Al-Shabaab. Qatar doet in dat opzicht vaak het vuile werk dat westerse landen niet kunnen of willen doen. Die diplomatieke rol helpt de Qatari om ruimte te creëren ten aanzien van Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, buren waarmee het een vertroebelde relatie heeft.
In al die ondernemingen is geld nooit een probleem geweest. Qatar verdient jaarlijks ruim 70 miljard dollar aan de uitvoer van energie, voorlopig voornamelijk naar Japan, Zuid-Korea en China. Wellicht zullen die inkomsten de komende jaren tot ongeziene hoogte stijgen omdat Europa snel op zoek moet naar alternatieven voor Russisch gas. Doha weet zeer goed dat het Europa op de knieën heeft. Het staatsinvesteringsfonds van Qatar heeft nu al een portefeuille van ruim 450 miljard dollar. Dat komt dus neer op een spaarpot van pakweg 1,5 miljoen dollar per staatsburger. De tentakels van het fonds reiken diep in de meeste Europese landen. En Qatar denkt vooruit. Het is een van de belangrijke investeerders in hernieuwde energie en waterstof. We moeten ons geen illusies maken. Qatar is een conservatief maar pragmatisch land. Het verzwakkende Europa heeft voorlopig weinig andere keuze dan de relaties met het emiraat gaaf te houden. Qatar heeft ons niet echt nodig, wij Qatar des te meer.