Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie keurden vandaag de aanzet voor een toekomstige samenwerking goed. Maar de weg is nog lang en Brits premier Theresa May moet zich opmaken voor een zware strijd in Westminster.
De onderhandelaars van het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie hebben een principeakkoord bereikt over de politieke verklaring die de toekomstige relatie moet omkaderen. Aanstaande zondag zullen de Europese regeringsleiders en staatshoofden de voorlopig overeenkomst naar alle waarschijnlijkheid officieel goedkeuren.
Toekomstige relaties
Op 30 mei 2019 is het Verenigd Koninkrijk naar alle waarschijnlijkheid geen lidstaat meer van de Europese Unie, en volgt er een overgangsperiode van twee jaar waarin Londen en Brussel concreet de toekomstige relaties concreet moeten uitwerken. De politieke verklaring waarover vandaag een akkoord werd bereikt, dienst als principieel fundament waarop beide blokken de toekomstige betrekkingen willen bouwen.
‘In grote lijn zegt de tekst wat men verlangt van de toekomst. Maar inhoudelijk is daar nog geen seconde over onderhandeld’, zegt professor Europese politiek aan de Universiteit Gent Hendrik Vos. ‘Het is een niet-bindende tekst die bovendien vol staat met vage formuleringen die concreet alles en niets kunnen betekenen. Het Verenigd Koninkrijk stelt nog steeds dat ze de eigen regels willen bepalen en tegelijkertijd erg nauw wil samenwerken met de Unie’, aldus Vos.
May hanteert de stok, maar heeft eigenlijk geen wortel. Het blijft dan ook een prutsakkoord.
Het zesentwintig pagina’s tellende document zet bijvoorbeeld de deur op een kier voor het Verenigd Koninkrijk om alsnog als partnerland te zetelen in tal van Europese instellingen, zoals het Europees Medicijnenagentschap of Luchtvaartagentschap. Wellicht zal Londen door de Unie wel verplicht worden om de kosten te dragen die gepaard gaan met de voordelen van zo’n lidmaatschap. Dat geldt voor andere landen ook.
Daarnaast lijkt het erop dat Brits premier Theresa May beseft dat ze geen deel zal kunnen uitmaken van de eengemaakte markt voor goederen te blijven. De Europese Unie wil principieel niet weten van een scheiding van de vier vrijheden (goederen, diensten, kapitaal en personen), al kwam dat over het Kanaal maar traag binnen.
Ook willen de Unie en Groot-Brittannië nauw blijven samenwerken op veiligheidsvlak. Zo nemen beide partijen zich voor om akkoorden te sluiten over gegevensuitwisseling in de strijd tegen terrorisme en misdaad en de samenwerking tussen politie en gerecht
No deal or no brexit?
Voor May is het ontwerpakkoord een kleine symbolische stap in de goede richting. Veel zal echter afhangen van de stemming over het terugtrekkingsakkoord die in december in het Britse parlement plaatsvindt. In Westminster probeert de verbeten Britse premier een meerderheid van de parlementsleden ervan te overtuigen dat de deal wel degelijk het best mogelijke resultaat is van de moeilijke onderhandelingen. Dat wordt geen gemakkelijke klus.
May hanteert een gehaaide strategie om de deal alsnog door Westminster te krijgen.
De dogmatische brexiteers in Mays eigen rangen zijn fundamenteel ontevreden over het akkoord en menen dat de soevereiniteit van het Britse volk nog steeds onvoldoende wordt gerespecteerd. Het feit dat tijdens de overgangsperiode – die overigens eenmaal verlengd kan worden met twee jaar – vrijwel alles bij het oude blijft, betekent voor Boris Johnson en co. de definitieve capitulatie onder het Brusselse juk. Daarom hebben ze afgelopen week geprobeerd om May uit het zadel te tillen via een motie van wantrouwen. Maar momenteel zijn de brexiteers er nog steeds niet in geslaagd om de 48 vereiste handtekening te vinden en zo te procedure te starten. Veel geblaat, maar weinig wol.
Bij de Labourpartij – overigens de grootste partij van de Europese Unie – zijn ze weinig verrassend erg ontevreden over de manier waarop Mays regering het land bestuurt. De partijtop wil de gehavende Conservatives de genadeslag toedienen, nieuwe verkiezingen afdwingen en vervolgens Downing Street innemen. De vraag is of partijvoorzitter Jeremy Corbyn wel de controle kan houden over de partij waarin hij zowel geliefd als gehaat wordt. Twee jaar na het referendum heeft de zelfverklaarde grassroots socialist nog steeds geen duidelijk plan op tafel gelegd over de manier waarop hij het zou aanpakken.
May hanteert een gehaaide strategie om de deal alsnog door Westminster te krijgen. Ze probeert de kampen ervan te overtuigen dat een tegenstem mogelijks nog slechter is dan haar middenweg. May waarschuwt de overtuigde brexiteers ervoor dat het niet ondenkbaar is dat het Verenigd Unie – al dan niet na een referendum – alsnog in de Europese Unie blijft wanneer er geen akkoord wordt gevonden. Alleen van de gedachte beginnen de brexiteers te huiveren. Bovendien probeert ze hen ervan te overtuigen dat complete soevereiniteit of een no-deal nooit door het Parlement zal worden toegelaten.
Bij de remainers doet May exact het omgekeerde. Hen waarschuwt ze ervoor dat een stem tegen haar akkoord er toe kan leiden dat er helemaal geen akkoord komt en complete chaos dreigt. Net als de brexiteers moeten ook de remainers beseffen dat het parlement nooit zal toelaten dat het Verenigd Koninkrijk toch in de Europese Unie blijft.
Noord-Ierse bezorgdheid
Maar of dat voldoende zal zijn, is maar de vraag. De Noord-Ierse Democratic Unionist Party (DUP) die gedoogsteun geeft aan de minderheidsregering van May, vreest dat Noord-Ierland het Verenigd Koninkrijk wordt afgescheiden indien er geen alomvattend akkoord met de Europese Unie wordt gevonden. Omdat de grensovergang tussen Noord-Ierland en Ierland in de geest van het Goedevrijdagakkoord hoe dan ook frictieloos moet blijven verlopen, is er afgesproken dat Noord-Ierland – in tegenstelling tot Groot-Brittannië – in de Europese douane-unie, interne markt en btw-systeem zal blijven. Dat wordt in Belfast niet gesmaakt. Bij wijze van waarschuwing onthield de partij zich bij een belangrijke stemming over de begrotingshervormingen.
Labour wil de gehavende Conservatives de genadeslag toedienen
Professor Vos denkt niet dat May er niet in zal slagen om een meerderheid te vinden. ‘May haalt er strategisch het meeste uit. Ze hanteert de stok, maar heeft eigenlijk geen wortel. Het blijft dan ook een prutsakkoord. Het ziet er niet naar uit dat May de tegenstemmen van de conservatieve brexiteers zal kunnen compenseren door parlementsleden van de DUP of Labour alsnog te overtuigen.’, zegt Vos.
Wat er dan staat te gebeuren is voorlopig nog koffiedik kijken. Komen er nieuwe verkiezingen zoals Labour wil? Of zal May toch nog trachten om de haar deal in Brussel te heronderhandelen? Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) zinspeelde zelfs op een bepaling in artikel 50 die het in principe mogelijk maakt dat de uittredingsdatum wordt verschoven . ‘Dat lijkt me onwaarschijnlijk omdat het Verenigd Koninkrijk dan plots toch nog zou deelnemen aan de Europese verkiezingen van mei volgend jaar. Dat krijgt May in Londen nooit uitgelegd. De komende dagen en weken zullen we nog heel wat chaos en instabiliteit zien’, besluit Vos.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
