Wat als deportatie een doodvonnis wordt?

Voor sommige latino’s in de Verenigde Staten betekent een terugkeer naar het thuisland de dood. Angstig wachten ze het verdict van president elect Donald Trump af. ‘De bendeleden dachten dat ik hen verklikt had. Dus moest ik boeten voor hun arrestatie.’

‘2 miljoen, maar het kunnen er ook 3 zijn.’ Op een miljoen kijkt de president elect niet wanneer het gaat over hoeveel mensen zonder papieren hij meteen het land uit wil zetten.

De door hem verklaarde ‘verkrachters en criminele’ wachten vandaag bang af tot hij zijn woorden omzet in daden. Voor sommige latino’s staat terugkeren gelijk aan een doodvonnis. Niet omdat ze crimineel zijn, wel omdat ze hun land ontvluchtten voor bendegeweld en repressie.

‘De angst is enorm. Angst dat we allemaal het land worden uitgezet, dat hij heel de wereld gaat deporteren,’ zeg Josue. Al is er vooral angst voor de onzekerheid. ‘Niemand weet wat er gaat gebeuren.’

In Manuels geval gaat het om doodsangst. In Honduras staat er een prijs op zijn hoofd. Niet omdat hij een criminele achtergrond heeft, wel omdat hij op het verkeerde moment op de verkeerde plek was.

Ontsnappen aan onveiligheid

Josue en Manuel zijn twee van de 20 miljoen migranten uit Latijns-Amerika die vandaag in de Verenigde Staten leven. Ondanks hun unieke verhaal, trokken ze beiden naar de Verenigde Staten om te ontsnappen aan de onveiligheid van hun land. Ze sloegen op de vlucht voor bendegeweld en politieke repressie.

Terwijl Josue het gevoel gevangene te zijn in zijn eigen land ontvluchtte, werd Manuel werkelijk gedwongen om zijn hebben en houden achter te laten.

Donald Trump

‘Deporteren’ zou hij ze, de 3 miljoen migranten die volgens de president elect iets op hun kerfstok hebben, van (vermeende) criminele feiten tot inbreuken op de migratiewetgeving, zoals illegaal in het land verblijven.

Maar leven in de illegaliteit is niet steeds een keuze. Meer dan tien jaar geleden werd Manuel genoodzaakt zijn land te ontvluchten. Ondanks gegronde redenen werden zijn aanvragen voor politiek asiel steeds opnieuw geweigerd. Hij kan geen kant meer op. Terugkeren zou hem fataal worden. Zelfs zijn zoon en dochter heeft hij sinds zijn vertrek niet meer teruggezien. Twee en vier jaar waren ze toen hij op de vlucht sloeg.

Hij had alles om gelukkig te zijn: een goede job bij een busmaatschappij, een gezin en een huis. ‘Ik wou mijn land ook niet verlaten.’ Ondanks de schaduwkant van zijn werk: de oorlogsbelastingen die elke onderneming moet betalen aan de lokale bendes, de maras. Zo’n afperspraktijken zijn courant in verschillende Latijns-Amerikaanse landen, zo ook in Honduras – waar Manuel geboren is. Om als busmaatschappij de chauffeurs in leven te houden, was er maar een mogelijkheid: betalen. Ook Manuel betaalde zijn deel.

Al had hij er niet op gerekend dat er die dag drie agenten in burger op zijn bus zouden zitten. Evenmin hadden de mareros dit scenario in gedachten. De bendeleden werden gearresteerd, maar niet voordat ze Manuels gezicht herkend hadden. ‘De mareros dachten dat ik hen verklikt had. Dus moest ik boeten voor hun arrestatie.’

Na drie moordpogingen overleefd te hebben, besefte Manuel dat hij Honduras moest verlaten. Een jonge twintiger op de vlucht. Te voet en met de bus trok hij door Honduras en vervolgens door Guatemala. ‘Vier dagen lang wandelden we door de bergen met water en angst als enige voedingsbron.’

Na de gevaarlijke doortocht door Mexico kwam de coyote (mensensmokkelaar die de oversteek van Mexico naar de Verenigde Staten regelt, nvdr) in het spel. ‘6000 dollar alleen om de grens over te steken,’ vertelt Manuel nog steeds verontwaardigd. Een hoop geld in vergelijking met het gemiddelde maandloon in Honduras dat nog geen 500 dollar bedraagt.

De broosheid van de American Dream

Josue had meer geluk. Hij bereikte met zijn toeristenvisum Miami. ‘Al is dat heel uitzonderlijk,’ voegt hij toe. ‘Meestal wordt je dan al teruggestuurd.’ Maar hij kon erna rekenen op steun van familie die in Atlanta woont. ‘Al 16 jaar wonen en werken ze hier, ondertussen legaal.’

Beide jonge mannen baanden zich een weg door de Verenigde Staten met hulp van familieleden die al eerder de oversteek waagden. ‘Al is het verdomd zwaar,’ zegt Josue. ‘Je ontvlucht de angst in je eigen land, maar dan kom je hier opnieuw in angst terecht. Tussen andere latino’s komt de angst terug naar boven. De angst voor criminaliteit, voor officiële instanties. Wat als ze ons vinden? Je ziet de littekens die ons land ons heeft nagelaten.’

Het beloofde land blijkt zo voor velen niet meer dan een nachtmerrie te zijn. ‘De shock is groot. Je denkt dat je iets beters gaat vinden, maar dan kom je net in een slechtere situatie terecht. Je wordt iets beloofd dat niet overeenstemt met de realiteit. Het is een leugen, een valstrik,’ schudt Josue zijn hoofd meewarig. ‘Er zijn hier wel kansen, maar dat ze tijd kosten, dat je bitterhard moet werken en pech kan hebben, vertelt niemand je. En dan de angst. Overal zijn er risico’s, constant heerst het gevoel dat je je niet vrij kan verplaatsen. Verschrikkelijk.’

Doodvonnis

Nu Trump binnenkort het Witte Huis betreedt, laait de angst alleen maar op. ‘Al zijn de meesten vooral gewoon bezig met werken. Onze focus is zodanig gericht op hard werken dat al de rest irrelevant wordt,’ analyseert Josue.

Overleven en geld naar het thuisfront sturen, daar draait het bij velen om. De economieën van Latijns-Amerikaanse landen worden gevoed door deze buitenlandse dollars. In 2013 schatte de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) dat er jaarlijks maar liefst 61,3 miljard dollar de regio binnenvloeit.

‘Normaal zijn wij solidair, inlevend, familiaal,’ zegt Josue trots, ‘maar hier verloochenen we een deel van onszelf.’ Hij wil terugkeren. Hij mist zijn familie en cultuur. Al beseft hij dat hij ook terugkeert naar de permanente onveiligheid in zijn thuisland. Maar de angst in de Verenigde Staten treft hem ook.

Manuel daarentegen kan niet terug. Zelfs niet om zijn zoon en dochter – inmiddels jonge tieners – weer te zien. Gedwongen en opgesloten in de illegaliteit zet hij door. Voor hem staat deportatie nog steeds gelijk aan een doodvonnis.